Akiba Rubinstein - szachowy geniusz

Akiba Rubinstein urodził się 12 grudnia 1882 roku w Stawiskach. Był czternastym dzieckiem w żydowskiej rodzinie nauczyciela szkoły o charakterze religijnym. Niestety, nie poznał swojego ojca, który zmarł na gruźlicę osiem miesięcy przed jego narodzinami. Na cześć ojca dostał imię Akiba (niektóre źródła podają Akiwa).

Rodzeństwo było słabego zdrowia i większość z braci i sióstr umarła w dzieciństwie. Akibę wychowywali dziadkowie. Dziadek ze strony matki Reizel - Reb Aharon Eliezer Denenberg był jednym z bogatszych ludzi, który dorobił się fortuny na przemyśle drzewnym.

Gdy matka młodego Rubinsteina wyszła drugi raz za mąż za rabina Hellera zwanego "Geniuszem z Pińska", rodzina Rubinsteinów przeniosła się do Białegostoku (ok. 1888).

Dziadkowie Akiby Rubinsteina wysłali go do szkoły rabinackiej, gdzie uczył się razem z przyrodnim bratem Chaimem Hellerem. Z powodu mizernego zdrowia i groźby zarażenia się gruźlicą, Akiba nie został posłany do białostockiej szkoły Yeshiva. Mając wiele wolnego czasu, zaczął poznawać tajniki królewskiej gry. Godzinami przesiadywał w pobliskiej restauracji i grał w szachy, często sam ze sobą. Miał wtedy 16 lat (ok. 1898 roku). Książki o Torze poszły więc w kąt, a zastąpiły je papierowe figury szachowe. Później Akiba wspominał, że studiował szachy sześć-osiem godzin dziennie, przez 300 dni w roku!

W 1901 roku zaczął już wygrywać z najlepszymi szachistami w Białymstoku. Podczas pobytu w naszym mieście jednego z wielkich szachistów łódzkich (czy był nim Chaim Janowski?) przedstawiono mu młodego Rubinsteina. Mistrz był zachwycony grą Akiby i zaprosił go do Łodzi na szachowy turniej.

Tam Rubinstein sensacyjnie ograł najlepszych łódzkich szachistów i wywalczył tytuł mistrza Łodzi - pierwszy w swojej dopiero zaczynającej się wielkiej karierze.

Akiba Rubinstein około 1902 roku przeniósł się do Łodzi. Zaczął odnosić ogromne sukcesy. Uznano go za jednego z prekursorów nowoczesnej gry pozycyjnej. Lata 1907-1912 to okres największych triumfów Rubinsteina.

W 1909 roku podzielił pierwsze miejsce w turnieju w Petersburgu (uznanym wówczas za najsilniejszy na świecie) ze znakomitym arcymistrzem dr. Emanuelem Laskerem. W bezpośredniej partii Rubinstein pokonał Laskera - ówczesnego mistrza świata. Akiba zagrał w Petersburgu, ale gospodarzom zawodów odmówił startu w barwach carskiej Rosji. Dlatego przy jego nazwisku widnieje nazwa miasta - Łódź.

W 1912 roku osiągnął niezwykły sukces. W ciągu jednego roku wygrał kolejnych pięć wielkich międzynarodowych turniejów: w San Sebastian, Pieszczanach, Wrocławiu, Warszawie i Wilnie. 50 lat później sztuka ta udała się Bentowi Larsenowi, ale zajęło mu to aż trzy lata. A rok 1912 w historii szachów nosi nazwę "Roku Rubinsteina"!

Niestety, nigdy nie dano mu zagrać o mistrzostwo świata, mimo że był uważany za najlepszego szachistę świata. W tamtych czasach pretendent do tytułu musiał bowiem wyłożyć pokaźną kwotę na organizację spotkania z mistrzem. Emanuel Lasker żądał za rozegranie z nim meczu 10 tysięcy dolarów! Rubinstein gromadził pieniądze, ale całą fortunę stracił, gdy władzę w Rosji i konta bankowe przejęli bolszewicy.

Niestety, powoli zaczynały się objawiać u Akiby symptomy choroby psychicznej. Skarżył się na rzekomą muchę, która siada mu na czole i nie pozwala skupić się przy szachownicy. Cierpiał na antrofobię, lęk przed ludźmi. W czasie I wojny światowej próbował nawet popełnić samobójstwo.

Po wojnie powrócił do szachów i znów wygrywał. W 1922 roku zwyciężył w Antwerpii, pokonując m.in. znakomitych graczy Aleksandra Alechina, Gezę Maroczego, Richarda Retiego i Ksawerego Tartakowera.
W 1926 roku wyjechał na stałe z Polski i osiadł w Belgii, zachowując jednak polskie obywatelstwo. W 1930 roku poprowadził Polskę do zwycięstwa w IIIOlimpiadzie Szachowej, odbierając nagrodę za najlepszy wynik indywidualny (13 zwycięstw przy 4 remisach). Rok później na olimpiadzie w Pradze zajął z naszą reprezentacją drugie miejsce.

Niestety, w 1932 roku Rubinstein przegrał z chorobą. Przestał grać. Podczas II wojny światowej ukrywał się w szpitalu psychiatrycznym w Brukseli. Dzięki temu uniknął wywiezienia do obozu koncentracyjnego.

Po wojnie, zapomniany, ostatnie lata życia spędził w domu starców. Zmarł w wieku 79 lat, 14 marca 1961 roku w Brukseli lub jak niektórzy podają w Antwerpii.

Akiba Rubinstein miał dwóch synów - Jonatana i Salomona. Obaj grali w szachy, lecz już nie tak wspaniale, jak ich wielki ojciec.

Szkoda, że tak wielki szachista nie został do tej pory doceniony w mieście, w którym spędził swoją wczesną młodość i w którym to nauczył się grać w szachy.