Barok w historii
Początek baroku, umownie, rozpoczyna się w połowie XVI w., jego schyłek umiejscawia się w środku wieku XVIII, co nie oznacza, że i później pojawiały się projekty w tym stylu. Geneza baroku jest ściśle związana z kontrreformacją. Europa była zdominowana przez konflikt katolicyzmu z reformatorami. Kościół szukał wszelakich sposobów, by odzyskać wpływ na wiernych.
Zobacz jak się prezentują wiekowe budowle z naszego regionu wybudowane w barokowym stylu:
Jedną z metod było zaimponowanie im i uwiedzenie pięknem i bogactwem. Wielkość i zdobność budowli miały unaoczniać małość człowieka wobec Boga. Nurt się rozprzestrzeniał, a barokową architekturę i sztukę chętnie wykorzystywali też władcy, magnateria, szlachta i bogate mieszczaństwo.
Budowle świecka
Architektura świeckie to głównie reprezentacyjne pałace rozbudowane horyzontalnie, często z bocznymi skrzydłami tworzą plan w kształcie litery U. Budynek poprzedzony dziedzińcem, za nim ogród i park o geometrycznie kształtach trawników, klombów, krzewów, drzew. W ogrodach rozmieszczano ozdobne pawilony i altany.
Pałac i jego otoczenie to harmonijna całość, która teraz jest widoczna najlepiej dzięki zdjęciom z lotu ptaka. Elewacje pałaców zdobiono nieco oszczędniej niż fasady kościołów. Magnaci swych gości chcieli przytłoczyć przesadnym bogactwem. Wnętrza wypełniały bogate ozdoby i dopracowane detale.
Przykłady:
- Pałac Schönbrunn w Wiedniu
- Pałac Wersalski w Paryżu
Architektura sakralna
Barok to kościoły podłużne, na planie prostokąta, budowle centralne - na planie koła, wieloboku, krzyża greckiego. Zwyczajowo elementem dominującym stały się wysokie, oparte na bębnie kopuły, zwieńczone wysokimi latarniami, które przykrywa się ozdobnymi hełmami. Fasady świątyń przyciągały nieszablonową formą. Kolumny, filary, rzeźby we wnękach na zewnątrz. Kolorowe freski, bogate zdobienia, przestrzenne dekoracje wewnątrz, rzeźby ze stiuku. Nie szczędzono złotej farby.
Przykłady:
- Bazylika św. Piotra na Watykanie
- Kościół Santa Maria della Salute w Wenecji
Barok jest zakochany we wszystkim, co lśni, co rzuca przerywane albo mieniące się błyski. A zatem zostawił nam niezliczone i czarujące efekty światła odbijającego się od nieruchomej wodnej tafli, czy jeszcze chętniej – od drobnych fal jeziora. Poezja barokowa (jak się zdaje, zwłaszcza polska) jest prawie bezustanną ucztą ku czci słońca
napisał kiedyś Claude Backvis
Barok w Polsce
Barok w naszym kraju pojawił się pod koniec XVI wieku. Prekursorami nowego stylu byli jezuici, cieszący się poparciem dworu i magnaterii. Pierwsze barokowe kościoły, podobnie jak w reszcie Europy, budowane były przez architektów – zakonników na wzór Kościół Najświętszego Imienia Jezus w Rzymie (główny, macierzysty kościół zakonu). Rodzimy barok zdominował przede wszystkim budownictwo sakralne. Na ziemiach polskich napotykamy zabytki reprezentujące różne nurty i odmiany stylowe.
Przykłady:
- kościół w Nieświeżu
- kaplica królewska Wazów na Wawelu
- Kościół Jezuitów w Lublinie
- Kolegiata Bożego Ciała w Jarosławiu
- Kościół św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa w Kaliszu
- pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach,
- pałac Krasińskich w Warszawie
- Pałac Czartoryskich w Puławach
- pałac Branickich w Białymstoku
- kościoła Sakramentek pod wezwaniem św. Kazimierza w Warszawie
- pałac w Nieborowie
Galeria budynków zbudowanych w stylu barokowym na Podlasiu:
Podlaski barok
Na terenie naszego regionu mamy ponad około 30 przykładów architektury barokowej z Pałacem Branickich w Białymstoku, zwanym Wersalem Północy, na czele. Są wśród nich zarówno świątynie jak i budynki świeckie, wiele budowli łączy w sobie różne style, a niekiedy elementy barokowe są częścią eklektycznej całości powstałej na przykład na skutek przebudowy.