Bezpłatne porady prawne: Długi w rodzinie

Mój zięć od roku prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, ale póki co, nie ma zysków. Córka nieźle zarabia. Czy dla zabezpieczenia majątku rodziny nie powinni zawrzeć umowy o rozdzielności majątkowej?

- Nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od tego, na jakim etapie związku małżeńskiego podejmowana jest decyzja, jaka jest działalność i związane z nią ryzyko, jak duży jest majątek, czy już są długi czy jeszcze nie.

Pełną ochronę przed koniecznością spłaty zobowiązań małżonka daje umowa o rozdzielności majątkowej podpisana przed zawarciem związku, tj. intercyza, i to nie zawsze. W przypadku bowiem długów wobec fiskusa, jeśli narzeczeni mieszkają ze sobą w konkubinacie, mogą zostać wezwani do spłacenia długów drugiej strony (jakby byli członkiem rodziny narzeczonego lub narzeczonej).

Przy zobowiązaniach podatkowych wyłączenie lub ustanie małżeńskiej wspólności majątkowej ma zastosowanie jedynie do zobowiązań powstałych po zawarciu intercyzy lub po orzeczeniu sądu. Podobnie jest w przypadku odpowiedzialności dłużnika wobec pozostałych wierzycieli. Rozdzielność majątkowa chroni jedynie od momentu zawarcia umowy, i to pod warunkiem, że wierzyciel wiedział o istnieniu takiej umowy (np. z wpisu do CEIDG). Jeśli długi powstały wcześniej, odpowiedzialność ponosi dłużnik całym swoim majątkiem i majątkiem wspólnym.

W praktyce egzekwowanie należności od małżonka dłużnika wcale nie jest proste. Wierzyciel, w pierwszej kolejności musi wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności wobec drugiego małżonka. Sąd nada klauzulę przeciwko drugiemu małżonkowi, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że małżonek dłużnika wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązań wykraczających poza tzw. „zwykły zarząd majątkiem”. Jeżeli takiej zgody wierzyciel nie przedstawi, sąd nada klauzulę przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego rodziny.

Natomiast, jeśli małżonkowie rozdzielności nie mają, a wierzyciel nie dysponuje zgodą małżonka na zaciąganie zobowiązań przekraczających zwykły zarząd majątkiem, wierzyciel, chcąc prowadzić egzekucję z majątku wspólnego rodziny, będzie musiał wystąpić o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej, a następnie majątek podzielić - co nie jest proste, a w każdym razie czasochłonne i kosztowne.

Nieco inaczej ma się sprawa odpowiedzialności za długi w przypadku postępowania restrukturyzacyjnego, wszczętego w stosunku do jednego z małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej. Wówczas cały majątek wspólny małżonków wchodzi do masy układowej albo sanacyjnej i podlega nadzorowi nadzorcy sądowego albo zarządowi zarządcy. Podobnie jest przy postępowaniu upadłościowym.

Analizując wszelkie za i przeciw ustanowieniu rozdzielności majątkowej warto pamiętać też o tym, że podpisanie umowy o rozdzielności majątkowej w czasie trwania małżeństwa w praktyce sprowadza się często do tego, że małżonek, który prowadzi działalność gospodarczą, przenosi cały majątek prywatny na żonę/męża, a sam nie posiada w zasadzie nic.