Brakuje wsparcia psychologicznego dla dzieci i psychoedukacji społeczeństwa. Poznaj wnioski raportu „Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży”

Jesienią 2022 roku Rada Dzieci i Młodzieży RP przy MEiN rozpoczęła badanie skierowane do młodych ludzi, w wieku od 13 do 26 lat. Anonimowa ankieta zawierała 18 pytań zamkniętych jednorazowego lub wielokrotnego wyboru.

W ramach przeprowadzonych przez Radę Dzieci i Młodzieży RP ogólnopolskich konsultacji, w których udział wzięło ponad 58 tys. osób, zapytano uczestników m.in. o kwestię promocji i dbania o zdrowie psychiczne, psychoedukacji, a także dostępności i jakości pomocy udzielnej przez psychologów szkolnych. Wśród najczęściej wskazywanych problemów wskazywano:

• brak świadomości społecznej na temat zaburzeń psychicznych;
• brak dostępności do specjalistycznej pomocy;
• wysokie oczekiwania społeczne, szczególnie w zakresie osiągnięć w szkole, sporcie czy kulturze;
• wzrost uzależnień od substancji psychoaktywnych, jak również od internetu, gier komputerowych i smartfonów;
• brak wsparcia rodzin i najbliższego środowiska;
• zwiększenie dostępności do informacji, głównie tych szkodliwych, co może prowadzić do zwiększonego poziomu stresu wśród dzieci i młodzieży.

Wyniki badania pozwoliły opracować raport „Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży”, który był tematem spotkania w MEiN. W wydarzeniu wzięli udział:

• minister Przemysław Czarnek,
• wiceminister Marzena Machałek,
• członkowie Rady Dzieci i Młodzieży RP przy MEiN,
• przedstawiciele departamentów Ministerstwa Edukacji,
• Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej,
• przedstawiciele organizacji pozarządowych zajmujących się tematyką zdrowia psychicznego,
• przedstawiciele młodzieżowych organizacji: młodzieżowych sejmików wojewódzkich, młodzieżowych rad miast, organizacji pozarządowych,
• przedstawiciele Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem przy Przewodniczącym Komitetu ds. Pożytku Publicznego w KPRM, koordynatorzy projektów społecznych o tematyce zdrowia psychicznego oraz nieformalne środowiska młodzieżowe.

To początek ogólnopolskiej kampanii społecznej na temat zdrowia psychicznego i pierwsze z cyklu spotkań w formule okrągłego stołu.

Przewodnicząca RDiM RP przy MEiN Aleksandra Horoszko zaznaczyła, że o podjęciu działań i wsparciu dzieci i młodzieży w zakresie zdrowia psychicznego powinno się rozmawiać poza podziałami.

– Spotkaliśmy się dziś nie po to, żeby narzekać i mówić jak bardzo jest źle, bo my to wszystko wiemy. Znamy przerażające statystyki i mity, które funkcjonują w naszym społeczeństwie, że depresja to nie jest wcale choroba, tylko moda, co jest absolutnie niezgodne z prawdą. Spotkaliśmy się dziś, by wypracować pomysły, podjąć konkretne działania ponad podziałami, bo zdrowie psychiczne nie może być tematem politycznym – podkreśliła Horoszko.

W raporcie wskazano, że zgodnie z danymi UNICEF 1 na 7 dzieci i młodzieży na całym świecie boryka się z zaburzeniami psychicznymi. W Polsce sytuacja nie jest lepsza – według raportów wielu organizacji pozarządowych, a także danych Ministerstwa Zdrowia, coraz więcej dzieci i młodzieży doświadcza depresji, lęków, zaburzeń odżywiania czy uzależnień.

Autorzy raportu Rady podkreślili, że istnieje wiele czynników, które przyczyniły się do pogorszenia stanu zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w Polsce. Do jednego z najważniejszych, który w ostatnich latach znacząco wpłynął na ich kondycję psychiczną, była pandemia COVID-19, która charakteryzowała się izolacją społeczną i nauką zdalną.

Wiceminister edukacji i nauki Marzena Machałek zgodziła się z autorami raportu, że pandemia była katalizatorem różnych problemów rozwojowych i psychicznych dzieci i młodzieży.

– To się nasiliło, mamy zdwojoną liczbę prób samobójczych w ciągu ostatnich trzech lat w stosunku do tego, co się działo przed pandemią. Dzieci doświadczają różnego typu problemów i zaburzeń – powiedziała.

Wskazała, że psychoedukacja, wiedza o zdrowiu w szkołach jest bardzo ważna, podobnie jak dostęp do psychologów, do specjalistów.

– Przypomnę, że zwiększyliśmy prawie o 100 proc. dostęp do specjalistów w szkołach i przedszkolach. Ale to, co jest bardzo istotne, to by przełamać barierę proszenia o pomoc, jeśli tej pomocy się potrzebuje – podkreśliła. Zapewniła, że MEiN będzie korzystać z wypracowanych przez Radę rekomendacji.

W raporcie wskazano, że należy zwiększyć dostępność do pomocy psychologicznej i psychiatrycznej, co wymaga przede wszystkim:

• zwiększenia liczby specjalistów,
• zmiany podejścia do finansowania terapii.

Obecnie w Polsce brakuje odpowiedniej liczby psychologów, zwłaszcza w miejscowościach mniejszych i na wsiach. W celu zwiększenia ich liczby konieczne jest zachęcanie do studiowania psychologii, a także zapewnienie atrakcyjnych warunków pracy i zatrudnienia dla specjalistów, zwłaszcza na obszarach, gdzie brakuje psychologów – napisano.

Autorzy raportu podkreślają, że aby zwiększyć dostępność do psychologów, konieczne jest także poprawienie organizacji systemu opieki zdrowotnej. Chodzi m.in. o:

• wprowadzenie prostszych procedur umawiania wizyt u specjalistów,
• skrócenie kolejek,
• zwiększenie liczby poradni psychologicznych.

Kolejną ważną rekomendacją jest potrzeba edukacji całego społeczeństwa:

• potrzeba edukacji społecznej i promowania zdrowia psychicznego, np. poprzez kampanie informacyjne – pokazywanie społeczeństwu, że korzystanie z pomocy psychologicznej nie jest czymś wstydliwym;
• kluczowa jest też poprawa świadomości na temat zdrowia psychicznego w szkołach – wprowadzenie psychoedukacji do programów nauczania;
• istotne jest zwiększanie wiedzy rodziców nt. zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży poprzez m.in. organizację szkoleń, spotkań i warsztatów;
• należy zadbać o dostęp do wiedzy dla osób sprawujących opiekę nad dziećmi, aby umiały one rozpoznawać symptomy problemów związanych z psychiką i były w stanie skierować dziecko na wizytę do specjalisty.

Społeczeństwo powinno zrozumieć, że zdrowie psychiczne jest równie ważne, jak zdrowie fizyczne – napisano w raporcie.