Dziekan to katolicki duchowny, a Ojczyk pochodzi od ojca

Nasz Czytelnik Jarosław Wronowski prosi - za naszym pośrednictwem prof. Michała Kondratiuka: „Czy mógłby pan przekazać mi, skąd pochodzi nazwisko Wronowski. Mieszkam w Suwałkach, lecz wiem, że w okolicach województwa lubelskiego zmieszkuje duża ilość osób noszących to nazwisko“.

WRONOWSKI

- Nazwisko Wronowski poświadczone jest w źródłach polskich w 1403 roku - rozpoczyna prof. Kondratiuk. - Pochodzi ono od nazw miejscowości typu: Wronowo (wieś w gm. Raczki, pow. suwalski), Wronów, Wronowice (kilka wsi). Nazwiska odmiejscowe informują o dawnym pochodzeniu osoby z danej osady, czy obecnym miejscu jej zamieszkania.

W naszym regionie nazwisko Wronowski występuje m.in. w Suwałkach (21 mieszkańców) i Łomży (13).

DZIEKAN

Janusz Dziekan zaś pisze: „Witam, panie profesorze. Bardzo proszę o odpowiedź, skąd się wzięło moje nazwisko, mianowicie Dziekan?“

- Nazwisko to poświadczone jest w źródłach polskich w 1388 roku - twierdzi prof. Kondratiuk. - Pochodzi ono od wyrazu pospolitego dziekan w znaczeniu „duchowny katolicki sprawujący nadzór nad okręgiem złożonym z kilku parafii lub stojący na czele kapituły“. Dziś mamy jeszcze kilka znaczeń wyrazu dziekan, np. „ten, kto stoi na czele wydziału w wyższym zakładzie naukowym; ten, kto stoi na czele korpusu dyplomatycznego; przewodniczący Rady Adwokackiej’. Nazwisko to jest znane i na Białorusi, ponieważ istnieją tam białoruskie parafie katolickie.

OJCZYK

Tadeusz Ojczyk prosi - za naszym pośrednictwem - prof. Michała Kondratiuka o wyjaśnianie etymologii swojego nazwiska.

- Podstawą tego nazwiska jest forma nazwy osobowej Ojciec, powstała od apelatywu ojciec, a w języku staropolskim ociec - tłumaczy językoznawca. - Nazwisko Ociec poświadczono w źródłach polskich w 1471 roku. Od nazwy osobowej Ojciec utworzono formę zdrobniałą Ojczyk, Ojcyk oraz formy patronimiczne: Ojczak, Ojczuk, Ojcewicz, Ojcowicz, Ojcowski.

MILEJCZYCE

Aleksandra Raczkowska pisze do nas w liście: „Zwracam się z uprzejmą prośbą do prof. M. Kondratiuka o wyjaśnienie mi pochodzenia nazwiska Pachwicewicz i miejscowości Milejczyce. Z tego co wiem, nazwisko to jest mało spotykane w Polsce. W Milejczycach mieszkały trzy rodziny o tym nazwisku, które nie były ze sobą spokrewnione. Chcialam powiadomić też pana profesora, że w Milejczycach mieszkała rodzina o nazwisku Kondratiuk. Była to moja koleżanka ze szkoły podstawowej - Helena Kondratiuk. Ja obecnie mam 77 lat“.

Dzisiaj językoznawca zajął się wyjaśnianiem nazwy miejscowości Milejczyce (dawniej miasto, dziś wieś z siedzibą Urzędu Gminy Milejczyce) w powiecie siemiatyckim.

- Najstarsza informacja o miejscowości brzmi: „na żerebij Kazikajłowskij w Milejcziczach brestskogo ujezda, połuczajet podtwierżdienije kupli korola Sigizmunta, dworianin Andrej Łozka u niemca Hanusa Hiejnisza” (1510 r., „Opisanije dokumientow i bumag chraniaszczychsia w Moskowskom archiwie ministierstwa justicii. Kniga XXI, s. 183 nr 509) - rozpoczyna prof. Kondratiuk. - Dalej mamy dokument z roku 1516, w którym stwierdza się: „gorodu Milejczicam przywilej na prawo magdeburskie i inne wolności“ ODMA kniga 9 nr 243. W 1589 r. właścicielem miasta był Jan Kiszka, pan wileński, a jego zastępcą był Iwan Telatycki. Miasto Milejczyce pojawia się w roku 1592 w „Dokumienty priniatych w kaznu [skarb państwa] folwarków Milejczyckiego probostwa Grabarki i Chlewiszcz z dnia 7.XII.1830 r. (Rękopis Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego). Rok 1786 - Milejczyce, miasto, Rękopis Da-11518 Centralnego Archiwum Historycznego Litwy w Wilnie; Rok 1878 - Milejczicy, miasteczko; Milejczyce - miasteczko na przełomie XIX i XX; 1921 rok - Milejczyce, miasteczko, liczy 224 domy i 1180 mieszkańców (gmina Milejczyce, pow. bielski).

Nazwa osady pochodzi od nazwy osobowej Milejko, która jest derywatem od imion cerkiewnego: Milij, polskiego: Milej, a te zaś mogą być formacją pochodną od imion złożonych typu Miłosław. W klasyfikacji semantyczno-słowotwórczej nazwę miejscowości Milejczyce zaliczamy do kategorii nazw patronimicznych, które pierwotnie oznaczały potomków lub poddanych człowieka, którego imię, przezwisko czy nazwa zawodu lub godności tkwi w nazwie miejscowej.

KUROWSZCZYZNA

Tadeusz Białkowski, obecnie mieszkający w Ełku, pisze: „Panie profesorze, chciałbym dowiedzieć się trochę o pochodzeniu mego nazwiska - Białkowski oraz nazwy mojej wsi - Kurowszczyzna koło Sokółki. Interesuje mnie, kiedy powstała i od kiedy są o niej wzmianki w źródłach historycznych“.

- Pierwotnie osada ta nosiła nazwę Douguciowo - wyjaśnia prof. kondratiuk. - Oto poświadczenia źródłowe historii osady: Kurowszczyzna - 1744 r. (wieś, parafia Sokółka) w Synodus 96; „z Kurowszczyzny za morgi w Puszczy Sokólskiej płaci pan Popławski po panu Łaniewskim“ - 1708 r. Rkps DA -11290 karta 74; „Przywilej króla Michała Korybuta na 5 włók leżących w uroczysku Douguciowie w leśnictwie sokólskim nadany 4.IX. 1699 r. w Warszawie szlachetnym małżonkom Marcinowi Kurowskiemu i Mariannie Burakowskiej“; Konsens królewski z 4. VIII. 1699 r. na ustąpinie tych włók panu Łaniewskiemu łowczemu mozyrskiemu i Konstancji Niewiarowskiej - 1700 r.

Jak dodaje językoznawca, nazwa Douguciowo została utworzona od zeslawizowanej nazwy osobowej *Douguć od litewskiej nazwy osobowej Daugutis : Daugas, Daugis (formy skrócone od imion dwuczłonowych Daugaudas, Daugilas). Obecnie znane są na Litwie nazwiska Daugis, Daugaitis, które pochodzą od litewskiego apelatywu daug „wiele, dużo“, dauginti „mnożyć“. Formant toponimiczny -owo w nazwie Douguciowo jest słowiański. Obecna nazwa dawnej wsi Douguciowo brzmi Kurowszczyzna, pochodzi od nazwiska Kurowski poświadczonego w dokumencie nadania tej ziemi Marcinowi Kurowskiemu w 1669 roku. W klasyfikacji semantyczno-słowotwórczej nazwę Kurowszczyzna z sufiksem -izna zaliczamy do kategorii nazw dzierżawczych, oznaczających przynależność danej osady do odsoby o nazwisku Kurowski.

OSTASZE

Mieszkańcy miejwscowości Ostasze zaś proszę o wyjaśnienie jej etymologii:

- To przysiółek wsi Zimnochy-Susły w gm. Suraż. Osada istniała już w 1567 roku i zwana była Ostase h twierdzi prof. Kondratiuk. - A oto nazwy osobowe jej mieszkańców: Andrej Sienikowicz, Łukasz Ostapkowicz z Ostaszew, Sienko Tropijew syn z Ostaszow, Kit Karpowicz z Ostaszow, ziemianie (źródło historyczne, RIB tom XXXIII, s. 1158-1161). Była to wieś bojarów putnych i należała do grodu Suraż. W 1569 r. - de Ostasze - jej mieszkańcy składali przysięgę na wierność Koronie (źródło -Akta Unii Polski z Litwą); rok 1676 - Ostasze, wieś w parafii Suraż. W 1921 r. - Ostasze, kolonia, 2 domy, 15 mieszkańców (gm. Zawyki, pow. białostocki). Ostasze jest to nazwa rodowa od nazwy osobowej Ostasz. Nazwy rodowe są to nazwy oznaczające w najstarszym okresie mieszkańców pewnej osady na podstawie nazwy osobowej, jakiej wspólnie jako członkowie jako członkowie tego samego rodu używali.