Ekstowicz to wydający potomstwo, a Perkowski - zdrowy i piękny

Nasz Czytelnik Marian Kibiłda pisze do nas w mailu: "Byłbym wdzięczny za przekazanie profesorowi Michałowi Kondratiukowi pytania o pochodzenie nazwiska Kibiłda. Rodzina ze strony mego ojca pochodzi ze wsi Radziewicze (obecnie Białoruś ). W parafii Kuźnica nazwisko pojawia się w dostępnych rejestrach od początku XIX wieku . Występuje też na Litwie i Białorusi.

Kibiłda

- Nazwisko Kibiłda trudne jest do jednoznacznego objaśnienia - twierdzi prof. Michał Kondratiuk. - Można je łączyć z apelatywem kibel, co w żargonie więziennym oznacza "kubeł na nieczystości" albo też kiblować w sensie "sprzątać pisuary w ustępach publicznych", czy też z niemieckimi nazwiskami: Kibb, Kibel, Kibil lub litewskimi apelatywami kibti w znaczeniu "czepiać się, chwytać; przylepiać, zadzierać, skakać do oczu". Pewne informacje o pochodzeniu nosiciela nazwiska i jego przodków mogłyby naprowadzić na właściwą drogę w poszukiwaniu etymologii tego nazwiska.

W naszym regionie nazwisko Kibiłda występuje głównie w Giżycku i oklicach tego miasteczka.

Perkowski

Marcin Perkowski z wsi Drągi w gm. Sokoły prosi - za naszym pośrednictwem - językoznawcę o wyjaśnienie etymologii nazwiska Perkowski.
- Nazwisko Perkowski poświadczone jest w źródłach z 1663 roku - twierdzi językoznawca. - Pochodzi ono od nazw miejscowości rodu drobnej szlachty z członem głównym (utożsamiającym) Perki. I tak mamy: Perki- Bujenki, Perki- Franki, Perki- Karpie, Perki-Lachy, Perki-Mazowsze, Perki-Miodusy, Perki-Wypychy. To wsie gminy Sokoły w pow. wysokomazowieckim. Nazwisko Perkowski wskazuje na pierwotną przynależność jego nosicieli do wsi Perki.

W Polsce nazwisko Perkowski najczęściej występuje w podlaskich Łapach - nosi je aż ponad pół tysiąca mieszkańców tego miasteczka! Poza tym, na Podlasiu można je spotkać m.in. w Białymstoku (454 mieszkańców), Suwałkach (110), Grajewie (101), Choroszczy (60), Zambrowie (58), Sokołach (55), Wysokiem Mazowieckiem (42) i Łomży (31).

Ćwilich

Regina Ćwilich prosi o wyjaśnienie pochodzenia jej nazwiska.
- Nazwy osobowe: Ćwil ( 1577 r.), Ćwilik (1589 r.) są poświadczone w źródłach historycznych z terenu Białorusi i dawnego województwa brzeskiego w drugiej połowie XVI wieku - tłumaczy prof. Kondratiuk. - W tym wypadku mamy znaną w gwarach polskich wymianę spółgłosek k/ch. Pierwotne znaczenie nazwiska Ćwilich pochodzi od białoruskich wyrazów cwisci w znaczeniu "kwitnąć - o kwiatach", natomiast w znaczeniu przenośnym - o ludziach, cwisci "być w stanie fizycznego rozkwitu, zdrowym i pięknym; pomyślnie rozwijać się, kwitnąć". Inne znaczenie może łączyć się z wyrazem białoruskim cwil jako "nalot na czymś od wilgoci, gnicia itp., przenośnie - o czymś będącym w zastoju, bez rozwoju, szkodliwym".
W naszym regionie nazwisko Ćwilich występuje bardzo rzadko i pojawia się głównie w gminie Dąbrowa Białostocka.

Dziekoński

Iwona Dziekońska dopytuje prof. Kondratiuka o pochodzenie swojego nazwiska.
- Nazwisko to popularne jest we wsi Dziękonie (zwanej też w przeszłości Dziekonie, Dziakonie, Dziakoń) w gm. Mońki - wyjaśnia profesor. - Może pochodzić od nazwy wsi Dziekonie lub nazwisk Dziekan (1388 r.), Dziekoń, Diakon, powstałych od słowa dziekan w znaczeniu "dostojnik w hierarchii kościelnej".
W naszym regionie nazwisko Dziekoński występuje głównie w Białymstoku (149), Łomży (74), wsi Dziękonie (66), Mońkach (50), Ełku (48), Grajewie (22), Kolnie (21).

Ekstowicz

Nasz Czytelnik Piotr Ekstowicz pisze do nas: "Witam, nazywam się Piotr Ekstowicz, mieszkam w Giżycku. Chciałbym poznać pochodzenie i znaczenie nazwiska Ekstowicz. Jestem ciekaw, skąd ono się wywodzi. Byłbym bardzo wdzięczny. Pozdrawiam. Piotr Ekstowicz".
- Nazwisko to prawdopodobnie zostało kancelaryjnie zniekształcone - twierdzi prof. Kondratiuk. - Może pochodzić od imienia Eustach, Eustachy, notowanego w Polsce od XIII wieku. Eustachy pochodzi od greckiego Eustachios, Eustachus, a to od słowa "eu" w znaczeniu "dobrze" i "stachus" jako "kłos zboża, potomstwo", dobrze kłosujący się, wydający potomstwo. Nazwisko mogło brzmieć Eustowicz, Estowicz. Sufiks patronimiczny -owicz ma znaczenie "syn, potomek".
W naszym regionie nazwisko Ekstowicz występuje głównie w Ełku (26 mieszkańców) i Łomży (22).

Poćkuny

Nasz Czytelnik Stanisław Jurkiewicz z miejscowości Poćkuny w powiecie sejneńskimnapisał do nas list z prośbą o wyjaśnienie etymologii jego nazwiska oraz nazw miejscowości: Poćkuny, Radziuszki, Zaleskie i Stabieńszczyzna. Nazwisko Jurkiewicz prof. Michał Kondratiuk wyjaśniał w wydaniu "Gazety Współczesnej" z dnia 2 marca, a dzisiaj omawia nazwy wszystkich wymienionych miejscowości.

- Wieś Poćkuny zorganizowano w wyniku pomiary włócznej w latach między 1547 a 1560 r. Nazywała się ona pierwotnie: Puciłowicze, a potem i dziś Poćkuny - rozpoczyna językoznawca. - Wieś osadzono na 9 włókach dla 12 gospodarzy. W roku 1921 we wsi było 14 domów. Pierwotna nazwa wsi Puciłowicze może oznaczać, że jej mieszkańcy byli zwykłymi bojarami, których obowiązkiem było roznoszenie listów dworskich, stawać na koniu i zbrojno w orszaku pańskim. Nazwiska: Putiło, Puciło, Pućko, Puciłowicz pochodzą od rosyjskiego put w znaczenu "droga", iść w drogę - "idti w put", putieszestwuwat - "podróżować".
Jak dodaje językoznawca, nazwa litewska Poćkuny może pochodzić od litewskiej nazwy osobowej Pockunas powstałej od Pacas, Pocas, Packys, Pocka, a te od Hipacjusz (greckie Hypatos, cerk. Ipatij). Forma nazwy pozwala na zaliczenie jej do kategorii nazw rodowych.

Radziuszki

- Natomiast jeżeli chodzi o wieś Radziuszki w gm. Sejny, to pierwotnie nazywała się Radziejewskie - mówi językoznawca. - Powstała ona przed 1560 rokiem. W roku 1593 miała 14 gospodarzy na 9,5 włókach osiadłych, niezasiedlonych pozostawało 4,5 włóki, we wsi było 45 mężczyzn. Wedłóg Skorowidza miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 roku, wieś Radziuszki miała 24 domy i 177 mieszkańców.
Prof. Kondratiuk dodaje, że nazwa wsi należy do kategorii nazw rodowych. Pochodzi od nazwy osobowej Radziuszka(o), a to od imienia cerkiewnego Rodion lub imion złożonych typu Radosław, Radomir (porównaj nazwiska polskie: Radziusz, Radiusz, imiona zdrobniałe białoruskie Radziusz, rosyjskie Radiuszka oraz inne znane Kościuszko, Moniuszko, Mikołuszko, Popiełuszko z formantem -uszko).

Zaleskie

- Wieś Zaleskie w gm. Sejny założono zaś przed 1560 rokiem w Puszczy Przełomskiej - wyjaśnia prof. Kondratiuk. - W 1593 roku miała ona 6 gospodarzy na 9 włókach, we wsi było 23 mężczyzn. W roku 1921 we wsi było 17 domów i 91 mieszkańców. Nazwa wsi należy do kategorii nazw rodowych. Pochodzi prawdopodbnie od nazwiska rodu Zaleskich, a to określało ludzi mieszkających w miejsowości Zalesie lub "za lasem". Liczba włók nadanych gospodarzom wskazuje na pochodzenie bojarskie lub szlacheckie osadników.

Stabieńszczyzna

- Jeżeli zaś chodzi o wieś Stabieńszczyzna w gm. Krasnopol w pow. sejneńskim, to dawniej były to dobra obejmujące folwark tej nazwy i wieś Skustele, na zachód od dóbr dominikanów sejneńskich - rozpoczyna językoznawca. - W 1685 roku pogłówne z nich zapłacono od 1 urzędnika szlachcica i 5 poddanych. Przed 1688 r. Nieciszewscy dobra te wydzierżawili dominikanom i odtąd pozostały w ich rękach. Nazwa Stabińszczyzna, Stabieńszczyzna pochodzi od jednego z właścicieli tych dóbr ze Sztabinek - Józefa Sztabińskiego i Jana Skurka, których nazwiska pojawiają się w latach 1593 i 1602 w dokumentach dotyczących Sejn, być może potomków pierwszych namiestników dóbr sejneńskich.

Prof. Kondratiuk dodaje, że nazwa Stabieńszczyzna należy do kategorii nazw dzierżawczych, które oznaczały pierwotnie przynależność danej osady do człowieka, od którego imienia (nazwiska) utworzono nazwę. Podstawą tej grupy nazw są nazwy osobowe, a wykładnikiem formalnym odpowiedni sufiks dzierzawczy. W tym wypadku przyrostkiem dzierżawczym jest -szczyzna. W obecnym woj. podlaskim mamy jeszcze miejscowości Sztabin i Sztabinki, z początkowym [sz]. Początkowe [s] w omawianej nazwie wsi jest skutkiem wpływu gwar mazurzących.