Gdy dłużnik wyzbywa się majątku

Wyprowadzanie majątku przez dłużników, np. poprzez dokonywanie przez nich darowizn rodzinie czy sprzedawanie jego składników po zaniżonej cenie wierzyciel może zakwestionować. W tym celu należy skorzystać ze skargi pauliańskiej.

Skarga pauliańska

Skarga pauliańska to powództwo, które chroni wierzycieli w przypadku niewypłacalności dłużnika. Umożliwia ochronę interesów wierzyciela przed wyprowadzaniem majątku przez jego dłużnika. Zdarza się, że dłużnicy licząc się z tym, że ich majątek może zostać w przyszłości zajęty przez komornika, sprzedają jego składniki lub dokonują darowizny rodzinie czy wspólnikowi. Instytucja ta wpływa na czynności prawne dokonywane przez dłużnika, czyniąc je bezskutecznymi względem wierzycieli, co w konsekwencji przyznaje im możliwość swobodnej egzekucji.

Skarga paulińska ma zastosowanie również wówczas, gdy dłużnik poprzez swoje zaniechanie powoduje, iż jego majątek nie zwiększa się, bądź też ulega zmniejszeniu - np. gdy dłużnik, mimo że istnieją ku temu podstawy, nie żąda ustalenia ustania obowiązku alimentacyjnego, lecz nadal płaci alimenty. Zgodnie z art. 527 Kodeksu cywilnego, uprawnionym z tytułu skargi pauliańskiej jest każdy z wierzycieli dłużnika.

Podważyć poczynania dłużnika

Wierzyciel może skutecznie podważyć czynność prawną dokonaną przez dłużnika z osobą trzecią, jeżeli spełnionych jest kilka warunków.

Po pierwsze, jeśli dłużnik dokonał czynności prawnej z osobą trzecią z pokrzywdzeniem wierzycieli. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Niewypłacalność polega na braku możliwości wywiązania się z zobowiązań finansowych.

Po drugie, w wyniku tej czynności osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową.

Po trzecie, dłużnik dokonując czynności prawnej działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W praktyce oznacza to, że wierzyciel powinien wykazać, że dłużnik zdawał sobie sprawę z konieczności spłacenia wierzycieli oraz z tego, że usuwając część swojego majątku uniemożliwia wierzycielom odzyskanie pieniędzy. Wierzyciel ma ułatwione zadanie, jeśli dłużnik dokonał darowizny. Domniemywa się, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, gdy w chwili dokonywania darowizny był niewypłacalny lub stał się niewypłacalny wskutek jej dokonania.

Po czwarte, osoba trzecia, która uzyskała korzyść wskutek czynności dłużnika działała w złej wierze. Czyli wiedziała, lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Tę okoliczność także musi udowodnić wierzyciel, co nie jest łatwe. Dlatego wprowadzono korzystne dla wierzycieli domniemania. Dotyczą one sytuacji, gdy osobą trzecią, która uzyskała korzyść z czynności prawnej dokonanej z dłużnikiem, jest osoba pozostająca z dłużnikiem w bliskim stosunku lub przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych. Domniemywa się wtedy, że osoby te wiedziały, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Wierzyciel nie będzie więc musiał tej okoliczności udowadniać.

Wierzyciel składa skargę pauliańską

Skorzystanie ze skargi pauliańskiej, polega na wytoczeniu przez wierzyciela powództwa. W pozwie żąda się ustalenia przez sąd, że czynność prawna (np. wskazana w pozwie umowa darowizny domu) dokonana przez dłużnika z osobą trzecią jest bezskuteczna w stosunku do wierzyciela. Stroną pozwaną będzie osoba trzecia, która z dłużnikiem zawarła umowę.

Jeśli sąd taki pozew uwzględni, nie oznacza to, że zakwestionowana czynność prawna będzie traktowana jako nieważna. Pozostanie ona ważna, ale będzie bezskuteczna wobec tego wierzyciela, który ją zaskarżył. W konsekwencji wierzyciel odzyskując długi od swojego dłużnika będzie mógł prowadzić egzekucję także ze składników majątkowych. Rzecz jasna tylko tych, które weszły do majątku osoby trzeciej w wyniku zawarcia przez nią z dłużnikiem zakwestionowanej przez wierzyciela czynności (np. z nieruchomości będącej przedmiotem darowizny skutecznie zaskarżonej skargą pauliańską).

Uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną można żądać w ciągu pięciu lat od daty dokonania tej czynności.