III Forum Seniora. Warto uporządkować swoje sprawy spadkowe. Sprawdź sposoby

Podczas spotkania online w ramach III Forum Seniora rozmawiamy z ekspertami o sprawach ważnych dla starszych osób.
Jeśli ktoś jeszcze nie obejrzał tego spotkania, to wideorelację z III Forum Seniora można zobaczyć na stronach internetowych: www.poranny.pl/forumseniora_transmisja oraz www.wspolczesna.pl/forumseniora_transmisja

Nie lubimy rozmawiać o pieniądzach. Jeszcze bardziej nie mamy ochoty, aby łączyć ten temat ze śmiercią, bo nie wybieramy się na tamten świat. Ogromna większość naszego społeczeństwa nie myśli o sporządzeniu testamentu na wypadek śmierci, a zazwyczaj coś posiadamy „na stanie” w swoim życiowym dorobku, co można rozdysponować według własnego uznania. I to można zrobić w testamencie. Warto uporządkować swoje sprawy spadkowe.

Czy testament jest potrzebny?

Po śmierci prawa i obowiązki (tzn. długi) stają się masą spadkową. Jeśli nie sporządzimy testamentu to one przechodzą na spadkobierców według zasad kodeksu cywilnego. Według prawa małżonek i dzieci otrzymają równą część spadku (ale część małżonka nie może być niższa niż Ľ spadku). Jednak też dziedziczyć mogą nie tylko wnuki, ale i bratankowie, siostrzeńcy i inni członkowie rodziny. Jeśli nie chcemy stworzyć zamieszania w przyszłości, warto sporządzić testament, w którym zdecydujemy, komu przypadnie nasz majątek.

Testament można sporządzić u notariusza ((jest najbezpieczniejszy i najwygodniejszy), ale też można napisać samodzielnie.

- Testament musi być napisany własnoręcznie, ale trzeba pamiętać o zachowaniu pewnych wymogów – mówi mecenas Urszula Zajko. - Pierwsza sprawa, to jeżeli ktoś chce sporządzić testament samodzielnie, to może to zrobić, jednak nie może to być testament np. napisany na komputerze i tylko podpisany własnoręcznie, bo on jest nieważny. Musi być napisany własnym pismem. Sam podpis nie wystarczy. Trzeba zatytułować ten dokument - wtedy ma formę testamentu wyrażającego ostatnią wolę. Należy też wpisać datę jego sporządzenia.

Pani mecenas też wyjaśnia, że w takim testamencie można tylko np. napisać, że chcę żeby mój syn dostał samochód albo moja córka mieszkanie, a jeszcze pozostają inne składniki majątkowe, które nie będą w tym momencie ujęte (nie musimy wszystkiego rozdysponowywać w testamencie). Ale należy pamiętać, że jak napiszemy treść testamentu, podpiszemy się czytelnie i przyjdzie nam do głowy jeszcze coś, żeby coś dopisać albo w międzyczasie dojdą pewne składniki majątkowe, to możemy je dopisać w tym testamencie, ale musimy również pod spodem podpisać się czytelnie, żeby wszystkim było wiadomo, że to my dopisaliśmy, a nie ktoś inny.

Pamiętajmy, że testament nie może być wspólny, że tylko jedna osoba wyraża swoją wolę. Jeżeli rodzice chcą wspólnie przekazać mieszkanie dla dzieci, to każdy oddzielnie musi wyrazić taką wolę, bo inaczej rozporządzenie testatora jest nieważne.
Nie jest tak, że jeśli ktoś sporządzi testament to nie może go zmienić. Zawsze można zniszczyć ten testament, jeżeli jest własnoręcznie napisany. Jeśli jest to testament notarialny, to można sporządzić kolejny taki dokument. U notariusza odwołuje się ostatnio sporządzony.

Zapis windykacyjny sposobem przekazania majątku

Warty uwagi jest zapis windykacyjny. Pozwala spadkodawcy zrobić to, czego nie może zrobić, gdy wyznacza spadkobiercę – przekazać konkretny składnik swojego majątku. To jest użyteczne narzędzie w przypadku, gdy chcemy, aby pojedyncze składniki naszego majątku, np. jedno mieszkanie, trafiło wyznaczonej przez nas osobie. Dokonać tego można jednak wyłącznie w testamencie notarialnym. W momencie naszej śmier­ci przedmiot objęty tym zapisem przechodzi na spadkobiercę.

Czym jest zachowek?

Zachowek to instytucja chroniąca najbliższych zmarłego. Stanowi kompromis pomiędzy zagwarantowaną spadkodawcy swobodą rozdysponowania majątku na wypadek śmierci, a prawem bliskich do udziału (w określonym zakresie) w majątku zmarłego członka ich rodziny. Zachowek to ułamek wartości udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu do zachowku, gdyby spadkodawca w testamencie nie zapisał majątku komuś innemu. Jest to uprawnienie bliskich krewnych spadkodawcy (dzieci, wnuków, rodziców, małżonka) do żądania zapłaty określonej kwoty od osób, które nabyły prawa do spadku ich kosztem. Zatem jeżeli dziecko, wnuk, rodzic lub małżonek zostali pominięci przez spadkodawcę to mają prawo dochodzić roszczenia o zachowek.

Osoby uprawnione do spadku z tytułu zachowku mają 5 lat na dochodzenie kwoty, która by im przysługiwała przy dziedziczeniu ustawowym. Wartość tego zachowku oblicza się zawsze w pieniądzu. Nie można dochodzić np. zachowku i powiedzieć, że ja chcę samochód, albo ja chcę pół mieszkania, tylko trzeba to określić kwotą pieniężną. Tak naprawdę jeżeli rodzeństwo czy najbliżsi rozmawiają ze sobą i są zgodni, to rozliczenie odbywa się bez sądu. Ale w większości przypadków, tak nie jest tak, więc n najpierw należy wezwać na drodze polubownej do wypłaty takiej kwoty zachowku, która to kwota jest zależna od wartości masy spadkowej, która jest do podziału. Wylicza się wartość tego udziału, tj. jeżeli dla syna np. byłaby 1/2 spadku, to on może dochodzić zachowku połowy wartości, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.

Ważne jest to, że na potrzeby liczenia zachowku bierze się pod uwagę też wcześniejsze darowizny dla pominiętego spadkobiercy. Osoba uprawniona do otrzymania zachowku musi się zwrócić o niego do spadkobiercy. Zachowku można pozbawić poprzez wydziedziczenie. Trzeba to jednak zrobić w testamencie i konieczny jest do tego ważny powód:
- uporczywe postępowanie wbrew naszej woli, w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego - przykładem może być działalność przestępcza lub nadużywanie alkoholu, a dopuszczenie się względem nas lub jednej z najbliższych nam osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
- uporczywe niedopełnianie względem nas obowiązków rodzinnych - np. brak zainteresowania dziecka starszymi, potrzebującymi rodzicami.

Umowa dożywocia

Umowa dożywocia polega na tym, że w zamian za przeniesienie nieruchomości osoba nabywająca ją zobowiązuje się zapewnić drugiej osobie - tej przenoszącej własność nieruchomości – dożywotnie utrzymanie. Najczęściej senior (dożywotnik) przekazuje dom czy mieszkanie osobie bliskiej (nabywcy) - ale wcale nie musi to być bliska osoba. Nabywca staje się właścicielem nieruchomości i utrzymuje dożywotnika do jego śmierci. Nieruchomością może być nie tylko dom, ale także niezabudowany grunt. Z punktu widzenia seniora najważniejsze jest, co otrzymuje w zamian. Jeśli inaczej nie zostanie zapisane w umowie, to nabywca powinien przyjąć seniora jako domownika, dostarczać mu wyżywienie, ubrania, mieszkanie, światło i opał, zapewnić mu pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb. Umowa może przewidywać, że oprócz seniora, który przekazał nieruchomość, opieka obejmie też inne osoby, np. współmałżonka.

Prawo dopuszcza też zmianę dożywocia na rentę. Jest to możliwe w dwóch przypadkach: gdy jest konflikt między stronami (sąd dopuszcza zmianę) lub gdy dom zostanie sprzedany.