Jadalne, dzikie rośliny, które znajdziesz w lutym. Myślisz, że to chwast, a to składnik sałatki. Walory dzikich roślin są niedoceniane

„Sianko” to autorski projekt, który uczy życia bliżej natury. Pomaga w tym Katarzyna Banaś, która poprzez swoje działania inspiruje, głównie, chociaż nie tylko, mieszkańców dużych miast i pokazuje im, że nie trzeba mieszkać na wsi ani nawet jechać zbyt daleko, aby móc korzystać z natury na różne sposoby.

Początek lutego to manifestacja powracającego światła i rozbudzenia. W wielu kulturach na całym świecie tego dnia ludzie świętują. Święto na początku lutego to zapowiedź i obietnica odrodzenia, poruszenia życiowej energii. Wszystko to widać w świecie przyrody – soki w drzewach zaczynają się przemieszczać, a na gałęziach powolutku pęcznieją pączki – pisze w swoim ebooku „Dzikie rośliny w lutym” Katarzyna Banaś.

Chociaż wróciła do nas zima i mogłoby się wydawać, że ziemia wokół śpi sobie spokojnie, okazuje się, że w lutym również można znaleźć jadalne dzikie rośliny i jest ich całkiem sporo. Wystarczy się tylko dokładnie rozejrzeć. Co zatem zerwiemy i zjemy w tym miesiącu?

• Czarka – pojawia się w tym samym momencie co przebiśniegi, w pierwszej połowie lutego i rosną aż do kwietnia. Można je znaleźć w miejscach gdzie na ziemi leży dużo powalonych gałęzi drzew liściastych.
• Dzika marchew – jej zapach i smak jest bardzo intensywny, mocno ziemisty i korzenny. Znajdziesz ją na łące, baldachimy mają w środku nasionka.
• Gwiazdnica – to roślina, która bez problemu potrafi przetrwać mrozy. Lubi wilgotne, nieco ciemne miejsca pod ławkami czy w rogach ogrodów. Pomaga oczyścić organizm.
• Kwiatostany leszczyny – „kotki” nie powalają smakiem, najlepsze są kiedy oprószą się złotym pyłkiem, rośnie w pobliżu domów i w wilgotnych lasach.
• Korzeń mniszka – zbieranie korzeni mniszka nie jest łatwe, ale warto to robić ze względu na ich wartości odżywcze.
• Przytulia czepna – to jedna z pierwszych roślin, które pojawiają się wczesną wiosną. Ma charakterystyczne włoski, dzięki którym roślina potrafi przyczepiać się do naszych ubrań. Jemy tylko młode roślinki, później chwytne włoski twardnieją i mogą podrażniać gardło.
• Świerk pospolity – preferuje wilgotne gleby, rośnie i w słońcu i w cienistych lasach. Występuje w północno-wschodniej części kraju i na południu Polski. W środkowej Polsce nie rośnie dziko. Świetny do naparów czy octu.
• Uszak bzowy – grzyb, który wyglądem przypomina ucho. Rośnie na martwych pniach i gałęziach bzów czarnych. Ma brązowy, ciemny kolor, delikatny smak i ciekawą, lekko sprężystą teksturę.
• Wiesiołek dwuletni – rośnie nad brzegami rzek, na przydrożach i nieużytkach, na łąkach czy trawnikach. Na pierwszy rzut oka może wyglądać jak uschnięty wiecheć, ale jego podłużne torebeczki kryją bogactwo nasion.

Wielu z nas, mieszkając w mieście, ma poczucie, że miasto i natura to przestrzenie, które się ze sobą nie łączą, że miasto skazuje nas na życie w „betonozie” i nie możemy liczyć na nic więcej. Okazuje się, że nie jest to prawdą i udowadnia nam to projekt „Sianko”.

– Natura nie zna granic, ona nie widzi czy tutaj jest miasto i się w te miejsca nie pcha. Jest wręcz przeciwnie. Żyjemy w kolaboracji z nią, wystarczy trochę więcej uważności, wyczulenia zmysłów, dostrzeżenia, że natura tak naprawdę otacza nas z każdej strony – mówi Katarzyna Banaś.

Leśna przewodniczka dodaje, że żyjąc w cywilizacji mamy poniekąd narzucony tryb życia. – Dlatego poprzez moje działania staram się skłonić do tego, by zacząć przyglądać się rytmowi natury. Warto pamiętać, że jesteśmy z nią sprzężeni, jako gatunek wzrastaliśmy w otoczeniu lasów i natury – tłumaczy.

Trend zabetonowywania miast i niszczenia zieleni jest faktem, któremu nie da się zaprzeczyć. Masowo wycina się drzewa i zastępuje je łatwym w utrzymaniu betonem, chodnikami, kostką. – Tak jest w kontekście dużej przyrody. Ja zachęcam, aby przyjrzeć się mikro przyrodzie, nawet małym chwastom, które dzielnie rosną w szczelinach pomiędzy płytami chodnika – opowiada.

Być może nie są to idealne warunki, a już na pewno lepsze miałyby w zupełnym spokoju, jednak udowadniają potęgę natury, która potrafi odrodzić się niemal w każdym miejscu i napawa optymizmem. Przykładem mogą być trójmiejskie tereny postoczniowe, które poza opuszczonymi budynkami i wielkimi dźwigami są zdominowane przez zieleń, brzózki rosnące nawet na dachach. Przyroda niejako zawłaszczyła sobie to miejsce.

– Bardzo dużo mówi się o ekologii, zmianach klimatycznych, o tym, że adaptacja miast do zmian klimatu jest nieunikniona. Zieleń w mieście jest kluczowa, bo obniża temperaturę i jest to tylko jedna z wielu jej zalet. Mam nadzieję, że jednak idziemy w tym właśnie kierunku i sama to obserwuję w swojej bańce, że postępuje, może nie odbetonowywanie, ale myślenie o tym, żeby zasadzić coś zielonego, albo żeby dać naturze spokój, żeby sama znalazła swoje miejsce – mówi ekspertka.

– Chwasty to trochę niewdzięczne słowo, ale lubię je odczarowywać. Mówiąc o chwastach, do głowy przychodzi coś niechcianego, negatywnego, ale tak naprawdę to jest przewrotne, bo te chwasty mają wiele zastosowań – wyjaśnia Katarzyna.

Rośliny są jadalne. Prawdopodobnie, jeśli nie wszystkie, to większość. Nawet taki grzyb, muchomor, który znamy tylko ze względu na trujące właściwości, jest w niewielkich dawkach stosowany w niektórych lekach. Rośliny mają wielką moc, trzeba je tylko poznać i zrozumieć.

– Od kiedy się tym zajmuję i zwracam na to większą uwagę, widzę jadalne rośliny wszędzie. Nawet przed klatką bloku, w którym mieszkam, widzę na trawniku składniki mojej sałatki i to jest niesamowite – opowiada ekspertka.

O jakich roślinach mowa? Babka szerokolistna, pokrzywa, mirabelki. Warto też wiedzieć, że rośliny, które rosną w stanie dzikim, są dużo bardziej bogate w składniki odżywcze, bo musiały dać sobie radę same. Nikt ich nie pielił, nie dbał o nie, nie pielęgnował. – Musiały same wykształcić w sobie siłę i składniki, które pozwolą im przetrwać, a my zjadając je, przyjmujemy to bogactwo. To takie superfoods, które w dodatku mamy za darmo – dodaje twórczyni „Sianka”.

– Jeżeli chodzi o rozpoznawanie roślin, to chcę uczulić każdego, kto chciałby się tym zająć, że to naprawdę nie jest trudne, ale są rośliny, które mogą nam zaszkodzić, zwłaszcza w dużych ilościach – podkreśla Katarzyna.

Osoby, które dopiero zaczynają swoją przygodę z jadalnymi chwastami, powinny nauczyć się rozpoznawać 3-5 najbardziej pospolitych roślin, których nie da się pomylić z niczym innym i wyruszyć na długi spacer, aby poszukać ich w swojej okolicy. Z czasem takie poszukiwania staną się dużo łatwiejsze i będzie można wzbogacać je o kolejne chwasty.

– Prowadząc różnego rodzaju spacery czy warsztaty, czasami spotykam się z podejściem odwrotnym: ktoś zrywa jakąś roślinkę i pyta co to jest. Radziłabym jednak aby najpierw roślinę rozpoznać i dopiero później ją zrywać – uczula Katarzyna i dodaje, że wykaz sezonowych roślin można znaleźć na jej Instagramie, poza tym chętnie udziela wskazówek. Zawsze lepiej zapytać i rozwiać wątpliwości.

Można też kilka najbardziej powszechnych dzikich roślin obejrzeć w galerii:

Sam fakt, że są roślinami najbardziej bogatymi w składniki odżywcze, przemawia za tym, żeby je jeść. – Porównując ilość składników odżywczych w liściu mniszka lekarskiego, a w liściu sałaty, okazuje się, że mniszek ma ich ok. 14 razy więcej – podkreśla autorka projektu.

Jest to również bardzo ekologiczne rozwiązanie.

• Pozyskujemy chwasty lokalnie, bezpośrednio z ogrodów, łąk czy trawników,
• zbiór i transport nie są obarczone żadnym śladem węglowym,
• rośliny te nie są opakowane w plastik.

– Jest też trochę bardziej ukryte znaczenie. Sięgając po te rośliny, zyskujemy więź z przyrodą, otwierają się nasze zmysły, bo idąc na łąkę, musimy się rozglądać, przykucnąć, sprawdzić, czy jest już odpowiednia pora, żeby daną roślinę zerwać, pojawia się uważność na zmienność pór roku i na ulotność natury. Pracowanie z dzikimi roślinami jadalnymi buduje wrażliwość – dodaje Katarzyna.

• Babka szerokolistna – znana z dzieciństwa jako plaster na skaleczenia i otarte kolana, a można ją z powodzeniem i ze smakiem zjeść. Na początku sierpnia dojrzewają jej nasiona, które mają zastosowanie podobne do siemienia lnianego.
• Pokrzywa – parzy? To włoski zakończone banieczkami z kwasem mrówkowym. Trzeba wiedzieć, jak ją zerwać, a nie jest to wcale takie trudne. Wystarczy sięgnąć po liski przez szmatkę czy rękawiczkę, w ten sposób „rozbrajamy” pokrzywę i już możemy ją zajadać.
• Malwy – to nie tylko piękne kwiaty, które znamy z ogrodów, jest to tak naprawdę zapomniane dzikie warzywo. Dzika malwa, czyli tzw. ślaz – jadalne są zarówno kwiaty, liście i korzenie. Te ostatnie najlepiej wykorzystać dopiero jesienią.
• Cykoria podróżnik – niebieska roślinka, która łatwo rzuca się w oczy ze względu na swój kolor, robi się z niej np. kawę zbożową. Dlaczego podróżnik? Bo można się na nią natknąć niemal wszędzie.
• Krwawnik – podobnie, jak babka, pomoże na skaleczenia i zatamuje krew. Jest również jadalny, idealnie komponuje się w daniach z ziemniakami.
• Szczawik zajęczy – rośnie w lasach przez cały rok. Wyglądem przypomina koniczynę, a swoim kwaskowatym smakiem szczaw, ale jest bardziej rześki i cytrusowy. Idealny do twarożku, na kanapki, jako dodatek lemoniady.
• Lebioda – może być stosowana zamiast szpinaku, i tak właśnie była używana, zanim w Polsce pojawił się szpinak i stał się powszechny.

– Dzikie rośliny bardzo często są trochę gorzkie. To jest zapomniany element w kuchni, bo my eliminujemy gorzkość, nie lubimy tego smaku. I nasza dieta o ten gorzki smak została zubożona, a często gorycz oznacza bogactwo prozdrowotnych składników. Dlatego sięgając po dzikie rośliny trzeba mieć na uwadze, że mogą być one nieco gorzkie – podsumowuje Katarzyna.

• Chwastopesto
  Można do niego użyć różnych roślin, w zależności od sezonu. Garść liści, np. babka szerokolistna, pokrzywa, podagrycznik, lebioda. Drobno poszatkować (lub zblendować) z czosnkiem i cebulką, można dodać chilli. Podsmażyć na oliwie, dodać trochę otartej skórki z cytryny. Jeść z makaronem, na kanapkach, w zapiekankach.
• Chipsy z roślin
  Liście jasnoty, pokrzywy, żywokostu, babki lancetowatej. Dokładnie natrzeć oliwą z solą, tak aby pokryła dokładnie wszystkie liście. Można dodać ulubione przyprawy. Rozłożyć na papier do pieczenia, każdy listek osobno i piec w piekarniku 5 minut w 70 stopniach. Pieczenia trzeba pilnować, w zależności od piekarnika czas może być krótszy lub odrobinę dłuższy.
• Syrop z dzikich owoców
  Mogą to być jabłka, wiśnie, jeżyny, maliny, jagody, mirabelki, dzika róża, dereń. Do słoika wkładamy 2-cm warstwę owoców, zasypujemy 1-cm warstwą cukru i uzupełniamy naprzemiennie, aż słoik się zapełni. Na samą górę dosypujemy jeszcze grubą warstwę cukru, zakręcamy słoik, odkładamy w suche, ciepłe miejsce i czekamy. Wstrząsamy raz na jakiś czas, po 5 dniach mamy syrop. Można go pić od razu lub zachować na zimę.