Jak czytać ze zrozumieniem

Aż 56 proc. Polaków nie czyta książek - taką informację zawiera raport Biblioteki Narodowej. Można zapytać: I co z tego? Widać nie potrzebują. Tylko że jak pokazują badania, istnieje zależność między czytelnictwem a pozycją społeczną. Rozkład czytających i nieczytających pokrywa się z mapą społecznego wykluczenia.

Mniej czytają osoby bezrobotne i uważające się za ubogie. Czytają więcej przedsiębiorcy i ludzie dobrze sytuowani. Wprawdzie nie oznacza to od razu, że czytając w przyszłości będziemy zamożniejsi. Można jednak postawić tezę, że bez kompetencji wiążących się z czytaniem, szanse osób niewiele czytających na rynku pracy są mniejsze niż tych, które czytają więcej.
Czytanie wymaga pewnych umiejętności. Wprawdzie już w szkole podstawowej uczymy się czytania ze zrozumieniem, ale często nawet dorośli nie zdają sobie sprawy, co znaczy to zrozumienie. Nie chodzi tu tylko o odczytanie pojęć, przebiegu zdarzeń itd. i ich zapamiętanie. Sprawne przeczytanie tekstu i zapamiętanie jego treści to dopiero wstęp do jego wykorzystania.

Obecnie publikować może każdy i wszystko - takie możliwości stwarza internet - dla wielu osób podstawowe źródło informacji o świecie. W sieci można przeczytać o wielu niesamowitych historiach. Wydawać by się mogło, że przynajmniej tradycyjnym, tj. drukowanym czasopismom można w pełni ufać. Jak pokazują wpadki dziennikarzy, którzy wcześniej coś napisali niż upewnili się, że to prawda i tutaj warto zachować ostrożność. Pamiętajmy, że wszystkie publikacje są wyrazem wiedzy i opinii autorów o świecie w konkretnym miejscu i czasie. Nawet naukowe podręczniki nie zawierają opisu rzeczywistości, lecz tylko poglądy naukowców na jej temat.

Ludzie mogą się mylić, nie mieć pełnej informacji, mogą celowo manipulować informacjami chcąc osiągnąć swoje cele. Treść i forma tego tekstu także jest tylko pewną propozycją, a nie jedynym prawdziwym opisem wartości i zasad krytycznego czytania.
Czytanie ze zrozumieniem lub czytanie krytyczne to dostrzeżenie intencji autora, sposobu prezentowania myśli - wykorzystanych źródeł informacji, argumentów, ich spójności i logiczności. Warto zwrócić uwagę na to, skąd swoją wiedzę czerpie autor tekstu. Używanie określeń "jak powszechnie wiadomo", "wszyscy politycy" budzi zastrzeżenia, bo czy ktoś poznał naprawdę wszystkich polityków?

Powoływanie się na autorytety też może być wątpliwe. Informacja o opinii profesora Iksińskiego na temat pożytków z jedzenia jogurtów będzie miała zupełnie inny wydźwięk, gdy dowiemy się, że jest specjalistą od żywienia, a nie wykładowcą zasad budowy mostów.

Tak samo warto przyjrzeć się uważnie logicznej zależności argumentów. W XIX wieku gwałtownie spadła liczba piratów, jednocześnie wzrosło zanieczyszczenie atmosfery. Zwolennik piratów mógłby napisać, że sposobem na czystsze powietrze jest ponowne upowszechnienie piractwa.

Zestawienie dwóch prawdziwych faktów, które miały miejsce w tym samym czasie wcale nie musi uprawniać do stwierdzenia, że coś je wiąże. Ostatnim krokiem krytycznego czytania jest zauważenie związków poznanych treści z naszymi własnymi doświadczeniami i wiedzą - czy to zgadza się z tym, co wiedzieliśmy do tej pory.

7 kroków krytycznego czytania

Lekturę tekstu zacznij od pobieżnego przejrzenia jego treści. Zwróć uwagę na zdjęcia, rysunki, infografiki ilustrujące tekst, przeczytaj zaznaczone pogrubioną czcionką wyrazy, zdania, od których zaczynają się akapity. W ten sposób określ ogólną tematykę tekstu.

Zastanów się, z jakiego typu tekstem masz do czynienia. Kiedy, gdzie i w jakim celu powstał? Określenie przeznaczenia tekstu jest ważne dla oceny jego wiarygodności.

Dopiero teraz rozpocznij dokładne czytanie tekstu. Rozróżniaj fakty od opinii.

Zaznaczaj interesujące fragmenty tekstu, pojęcia, sformułowania.
Naszkicuj treść tekstu. Wypisz hasło opisujące główny temat, a obok kolejne wątki.

Przyjrzyj się schematowi. Oceń, które treści ci się przydadzą.

Jeśli chcesz dokładniej ocenić wartość poznanych informacji, przeczytaj jeszcze teksty innych autorów o tej tematyce. Porównaj zawartość