Jak dobrze zaplanować i wyposażyć publiczną łazienkę dla niepełnosprawnych?

Niestety, często zdarza się, że aranżacja przestrzeni nie tylko nie ułatwia, ale wręcz utrudnia poruszanie się osobom na wózkach inwalidzkich.

Aranżacja wnętrz z myślą o osobach niepełnosprawnych wciąż wydaje się w naszym kraju niepotrzebną fanaberią. Osoby na wózkach zdają się być niewidoczne, o czym często świadczą nie tylko bariery architektoniczne w budynkach użyteczności publicznej, ale również ograniczenia w środkach transportu miejskiego czy na klatkach schodowych w budynkach mieszkalnych.

Zgodnie z wymogami prawa (nowelizowana Ustawa – Prawo budowlane z 7 lipca 1994 roku) istnieje obowiązek tworzenia niezbędnych warunków do korzystania z obiektów użyteczności publicznej osobom niepełnosprawnym, w szczególności tym, które poruszają się na wózkach inwalidzkich.

Niestety, zarówno przestrzeganie, jak i egzekwowanie zadań wynikających z zapisów ustawy pozostawiają wiele do życzenia.

Często zdarza się, że publiczna toaleta – choć odpowiednio wyposażona, stawia niepełnosprawnym innego rodzaju bariery. Może być to np. brak podjazdu dla wózków inwalidzkich czy niewystarczająca ilość przestrzeni.

Poniżej przedstawiamy Państwu kluczowe zasady, istotne podczas projektowania toalety dla osób niepełnosprawnych. Dzięki naszym wytycznym toaleta spełni wszelkie wymagane normy, stając się pomieszczeniem funkcjonalnym, wygodnym i komfortowym, zwłaszcza dla osoby niepełnosprawnej.

Rodzaj niepełnosprawności a aranżacja łazienki i toalety

Niepełnosprawność jest pojęciem bardzo szerokim. W zależności od stopnia i rodzaju niepełnosprawności poszczególne osoby wykazują odmienne problemy w zakresie poruszania się, samodzielnego korzystania z toalety i umywalki, a także zakresu możliwych do wykonania ruchów.
Przed określeniem jakichkolwiek wytycznych, warto więc zapoznać się z podstawowymi wymiarami zakresu ruchu osoby niepełnosprawnej.

Choć założenia projektu łazienki należy dostosować do indywidualnych czynników, można przyjąć bardzo ogólnikowo, że minimalny obrys zewnętrzny pomieszczenia powinien wynosić 200×240 cm.

Dane te stanowią jedynie punkt wyjścia do kolejnych działań. W zależności od konkretnego budynku każda łazienka będzie wymagała szytych na miarę, indywidualnych rozwiązań, uwzględniających specyficzne czynniki, takie jak obecność ścian nośnych, umiejscowienie okien czy ewentualnych wnęk. Często zdarza się, że kilka centymetrów może zdecydować o komforcie lub dyskomforcie korzystania z pomieszczenia.

Wymiary łazienki dla niepełnosprawnych

W budynku wielopiętrowym przynajmniej jedna łazienka na piętrze powinna być dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Projekt pomieszczenia powinien uwzględniać przede wszystkim:

* konieczność umieszczenia w łazience drzwi dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Są to drzwi bez progów, których minimalna szerokość wynosi 90 cm.
* Konieczność zapewnienia niepełnosprawnym swobody manewrowej. Aby było to możliwe, minimalna średnica pomieszczenia powinna wynosić 150 cm.
* Konieczność zainstalowania w pomieszczeniu przynajmniej jednej umywalki i jednego WC dla osób niepełnosprawnych.
* Konieczność zamontowania specjalnych uchwytów i poręczy, które umożliwią osobie niepełnosprawnej samodzielne korzystanie z poszczególnych urządzeń.

Drzwi w łazience dla niepełnosprawnych

Odpowiednie, dostosowanego do specyficznych potrzeb osób niepełnosprawnych drzwi są jednym z najważniejszych elementów łazienki. Choć wnętrze toalety będzie idealnie wyposażone, nieodpowiednie drzwi staną się przyczyną porażki całego projektu. Cóż z tego, że niepełnosprawny będzie w stanie samodzielnie umyć ręce i skorzystać z toalety, skoro samo wejście do pomieszczenia okaże się dla niego bardzo utrudnione lub wręcz niemożliwe?

Minimalna szerokość drzwi w łazienkach dla niepełnosprawnych wynosi 90 cm. Zarówno zbyt wąskie, jak i zbyt szerokie (powyżej 100 cm) zamiast ułatwiać, mogą znacząco utrudniać skorzystanie z toalety. Grube, szerokie drzwi mogą okazać się zwyczajnie zbyt masywne i ciężkie dla osoby niepełnosprawnej.

Upewnij się, że grubość drzwi nie pomniejszy szerokości otworu w świetle ościeżnicy.

Niski próg

Kolejnym aspektem, na który koniecznie należy zwrócić uwagę jest próg, a właściwie jego brak. Zbyt wysoki próg stanie się jedną z bardziej uciążliwych przeszkód, często uniemożliwiająca dostanie się do wnętrza pomieszczenia. Jeśli w pomieszczeniu nie można zrezygnować z progu, jego wysokość nie powinna przekraczać 2 cm.

Jeśli z jakichkolwiek powodów próg jest wyższy niż 2 cm, można dostosować go do potrzeb osób niepełnosprawnych, stosując specjalne listwy podprogowe, które niwelują różnicę poziomów. Listwy mogą być umieszcza na progu na stałe bądź czasowo. Wykonane z aluminium, utwardzanej gumy, stali lub drewna są wytrzymałe, trwałe i odporne na uszkodzenia.

Nieco inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku drzwi przeszklonych. W takich sytuacjach konieczne jest zastosowanie przy dolnej krawędzi drzwi specjalnego zabezpieczenia, które chroni powierzchnię przed uderzeniem kołami. Wysokość zabezpieczenia nie powinna być mniejsza niż 40 cm. Jeśli to możliwe, najlepszym rozwiązaniem byłoby zastosowanie szyby ze szkła bezpiecznego.

Solidna klamka

Projektując drzwi nie można zapominać o klamkach, które w przypadku toalet dla osób niepełnosprawnych powinny mieć walory nie tylko estetyczne, ale przede wszystkim powinny być funkcjonalne i praktyczne. Ergonomiczny kształt, solidne wykonanie, trwałość i wytrzymałość to w tym przypadku niezbędne minimum.
Klamki nie mogą posiadać jakichkolwiek ostrych krawędzi i elementów.
Wychodząc naprzeciw potrzebom osób o ograniczonym polu manewru rąk, warto zainstalować pod klamką szeroki uchwyt, który znacząco podniesie funkcjonalność i komfort korzystania z pomieszczenia. Sama klamka powinna być umieszczona na wysokości nie mniejszej niż 80 cm.

Projektowanie przestrzeni manewrowej przedsionków i wiatrołapów

Przyjmuje się, że komfortowa, przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych łazienka powinna eliminować jakiekolwiek problemy podczas podczas poruszania się oraz ewentualność uderzania kołami o ściany i narożniki.
W projektowaniu przestrzeni przedsionków i wiatrołapów, warto zadbać o odpowiedni montaż drzwi unikając sytuacji, w której jedne i drugie drzwi wiatrołapu otwierane będą do wewnątrz tego samego pomieszczenia. W takiej sytuacji przestrzeń manewrowa staje się znacznie ograniczona, koniecznym jest także wydłużenie przestrzeni o dwie długości skrzydła drzwi.

Niezbędne wyposażenie toalety dla niepełnosprawnych

Wśród elementów, które bezwzględnie powinny znaleźć się w komfortowej toalecie, przystosowanej do potrzeb osób niepełnosprawnych znajdują się:

* przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych miska ustępowa;
* przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych umywalka;
* w przypadku umywalni – przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych kabina prysznicowa lub wanna;
* akcesoria dodatkowe, takie jak pojemniki na ręczniki papierowe, dozowniki mydła, kosze na śmieci czy suszarki do rąk. Wszystkie akcesoria powinny być zamocowane na takiej wysokości, aby osoby na wózkach inwalidzkich mogły skorzystać z nich w sposób wygodny i komfortowy;
* apteczka – umieszczona w widocznym miejscu, na wysokości nie większej niż 120 cm od podłogi.

Przestrzeń manewrowa w łazience

Kluczową kwestią podczas projektowania łazienki dla niepełnosprawnych jest zapewnienie osobom na wózkach inwalidzkich odpowiedniej ilości przestrzeni manewrowej. Przyjmuje się, że powinno być to 150×150 cm powierzchni wolnej od jakichkolwiek urządzeń. Choć w nowych obiektach nie powinno być to żadnym problemem, w przypadku starszych budynków może być potrzebne solidne przearanżowanie przestrzeni – wyburzenie niektórych ścian, powiększanie otworu drzwiowego, zmiana układu instalacji elektrycznej i wodno-kanalizacyjnej. Jeśli toaleta i łazienka stanowią 2 osobne pomieszczenia, dobrym rozwiązaniem może okazać się również połączenie ich w jedno.

Bardzo istotne są także (poza wyznaczeniem wolnej od urządzeń przestrzeni manewrowej) przestrzenie manewrowe, umożliwiające swobodny dostęp do poszczególnych urządzeń. Główna przestrzeń manewrowa oraz przestrzenie przy poszczególnych urządzeniach nie mogą się na siebie nakładać.

Uchwyty w toaletach dla niepełnosprawnych

Zdaniem Anny Werelich ze sklepu Higieniczny.pl uchwyty w toaletach dla niepełnosprawnych są jednym z kluczowych elementów. Ich głównym zadaniem jest umożliwienie niepełnosprawnemu możliwie jak największej samodzielności i ułatwienie niezależnego korzystania z poszczególnych urządzeń. Poręcze i uchwyty zapewniają również niepełnosprawnym należyte bezpieczeństwo.

Wśród najczęściej wykorzystywanych uchwytów z całą pewnością znajdują się wielofunkcyjne poręcze przyścienne. Takie modele mogą być montowane pionowo, poziomo, mogą być ruchome lub stałe. Wszystko zależy tutaj od od indywidualnych potrzeb oraz stopnia niepełnosprawności użytkownika pomieszczenia.
Wychodząc naprzeciw specyficznym potrzebom użytkowników, warto zdecydować się na zakup:
* karbowanych poręczy, które zapobiegają ślizganiu się dłoni, zwiększając pewność chwytu;
* poręczy wyposażonych w specjalny pierścień fluorescencyjny, który świetnie sprawdzi się zwłaszcza wtedy, kiedy oświetlenie w pomieszczeniu staje się słabsze.
* uchwytów specjalnego przeznaczenia – poręczy z uchwytami na papier, dozownikami mydła czy wieszakami na ręczniki. Takie uchwyty są nie tylko bardziej funkcjonalne, ale pozwalają również zaoszczędzić całkiem sporą ilość przestrzeni.

Miska ustępowa w toalecie dla niepełnosprawnych

Miska ustępowa jest jednym z najważniejszych elementów wyposażenia każdej łazienki. W przypadku osób niepełnosprawnych, samodzielne skorzystanie z miski może być czasem bardzo trudne. Właśnie dlatego warto starannie zadbać o odpowiedni montaż i dostosowanie urządzenia do specyficznych potrzeb osób niepełnosprawnych.

O czym warto pamiętać?

* Przycisk alarmowy powinien być umieszczony w zasięgu ręki osoby niepełnosprawnej.
* Deska toaletowa powinna być trwała i znakomicie osadzona na misce. W żadnym wypadku nie może się wyginać podczas przesiadania z wózka na sedes.
* Komfortowym rozwiązaniem będzie zakup urządzeń z automatycznym systemem spłukującym. Jeśli zdecydujesz się na urządzenie z ręcznym systemem spłukiwania, przycisk nie powinien znajdować się wyżej niż 120 cm nad poziomem podłogi. Spłuczka nie może być uruchamiana za pomocą nogi.
* Pojemnik na papier toaletowy powinien być umieszczony maksymalnie 100-120 cm nad poziomem podłogi.
* Maksymalna odległość dozownika do ręczników papierowych od tylnej ściany toalety powinna wynosić 70-90 cm.
* Dobrym pomysłem będzie umieszczenie w łazience przysedesowych uchwytów, ułatwiających siadanie. Takie akcesoria przyniosą ulgę osobom, które mają problemy ze schylaniem.
* Odległość WC dla niepełnosprawnych od tylnej ściany nie może być mniejsza niż 70 cm. Dzięki temu osoba niepełnosprawna będzie mogła umieścić wózek wzdłuż miski, co znacząco zwiększy jej wygodę.
* Optymalna wysokość miski to 45-50 cm. Niemniej jednak kluczowe jest w tym przypadku, aby poziom miski i poziom siedziska wózka były takie same. W tym celu stosuje się specjalne nakładki na siedziska.

Aranżacja strefy kąpielowej

Projektując strefę kąpielowa kluczowym elementem przestrzeni powinna być powierzchnia antypoślizgowa. Właściwości antypoślizgowe powinny być więc podstawowym kryterium wyboru materiału, z którego stworzona zostanie podłoga w strefie kąpielowej.

Wśród dodatkowych elementów, zwiększających bezpieczeństwo podczas kąpieli znajdują się:

* antypoślizgowa mata używana na dnie wanny,
* antypoślizgowy dywanik do kabiny prysznicowej (zwłaszcza, jeśli jej dno nie posiada specyficznej, ryflowanej faktury),
* zwłaszcza dla osób starszych idealnie sprawdzi się brodzik wykonany z akrylu lub stali nierdzewnej o antypoślizgowej, perforowanej powierzchni z minimalnym pochyłem.

Brodzik – podstawowe wytyczne

* Minimalna powierzchnia brodzika w łazience dla osób niepełnosprawnych to 90×90 cm.
* Kratka powinna znajdować się pod siedziskiem prysznicowym.
* Spadek powierzchni (w kierunku kratki ściekowej) powinien wynosić 1-2%.
* Optymalna wysokość siedziska prysznicowego powinna kształtować się pomiędzy 43 a 48 cm.
Winno być ono umiejscowione naprzeciw baterii prysznicowej dla niepełnosprawnych.

Siedzisko w kabinie prysznicowej dla niepełnosprawnych

Wśród dostępnych na rynku siedzisk znajdują się obecnie praktyczne i komfortowe siedziska mocowane na stałe lub uchylne: gotowe do montażu zespoły prysznicowe; foteliki i ławeczki z siedziskami ażurowymi z plastiku lub wyłożone winylem; siedziska wyposażone w wygodne podłokietniki i tylne oparcie.
Znakomitym, gwarantującym wygodę i bezpieczeństwo rozwiązaniem będą baterie prysznicowe z funkcją hydro dla osób biorących kąpiel w pozycji siedzącej.

W trosce o komfort osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, warto zastosować w kabinie niskie, harmonijkowe osłony, które rozsuwają się boki pod kątem 180o.

Wanna – podstawowe wytyczne

* Długość wanny powinna być zależna od wzrostu osoby użytkującej. Nie może być jednak krótsza niż 150 cm. Optymalna szerokość, zapewniająca komfort i wygodę kąpieli to 70-80 cm. Głębokość powinna wynosić od 38 do 42 cm.
* W przypadku osób niepełnosprawnych bardzo istotna jest również wysokość krawędzi wanny. Nie powinna ona przekraczać 50 cm (dla osób poruszających się na wózkach) oraz 60 cm (dla pozostałych osób niepełnosprawnych).
* Chcąc ułatwić osobie niepełnosprawnej wchodzenie i wychodzenie z wanny użyj specjalnego siedziska-ławeczki. Ogromnym zainteresowaniem cieszą się obecnie również nowoczesne podnośniki wannowe, które gwarantują maksymalny komfort użytkowania. Dzięki wodoszczelnemu pilotowi korzystanie z podnośnika jest właściwie bezproblemowe.
* Dobrym rozwiązaniem, zwłaszcza dla osób starszych może być montaż schodków lub przytwierdzonej do sufitu drabinki.
* Wybierając baterię wannową zwróć uwagę na takie, które swoim kształtem i długością nie stwarzają ryzyka wystąpienia urazu. Zrezygnuj z baterii uruchamianych przy pomocy kurków. Zamiast niej wybierz model uruchamiany za pomocą dźwigni, przycisku lub automatycznie. Regulację temperatury znacznie usprawni termostat. Ma to szczególne znaczenie w przypadku osób z zaburzeniami czucia ciepła.

Bardzo istotna jest także długość węża prysznicowego. Nie powinien on być krótszy niż 150 cm.

Jeśli zdecydujesz się na użycie parawanu upewnij się, że nie będzie on krępował ruchów osoby niepełnosprawnej, nie utrudni również wchodzenia i wychodzenia z wanny.

Umywalka – podstawowe wytyczne

* Swobodna przestrzeń manewrowa przed umywalką powinna wynosić minimum 90×120 cm. Dłuższy bok winien leżeć na osi umywalki, przy czym pod umywalką może znajdować się nie więcej niż 45 cm tej przestrzeni.
* Spód umywalki musi znajdować się powyżej kolan osoby niepełnosprawnej, siedzącej na wózku (czyli minimum 70 cm od powierzchni podłogi).
* Górna krawędź blatu umywalki powinna być około 85 cm, a wysokość montażu syfonu i stelaża – minimum 65 cm.
* Aby korzystanie z umywalki było wygodne i komfortowe, jej szerokość powinna wynosić od 60 do 70 cm, natomiast głębokość misy – 50 – 60 cm.
* Lustro łazienkowe powinno znajdować się nie wyżej niż 100 cm, licząc od poziomu podłogi.
* Jeśli to możliwe wybierz baterię uruchamianą dźwignią, przyciskiem lub sensorem elektronicznym. Podobnie jak w przypadku wanny, również tutaj zrezygnuj z baterii uruchamianych przy pomocy kurków.

Nie zaleca się umieszczania w łazience dla osób niepełnosprawnych umywalek, które w jakikolwiek sposób uniemożliwiłyby podjazd wózkiem. Pod misą nie mogą znajdować się elementy ostre, kanciaste czy nadmiernie chropowate.

Dodatkowe akcesoria w łazience dla niepełnosprawnych

Oprócz podstawowych elementów wyposażenia łazienki, takich jak umywalka, misa ustępowa, lustra czy kabina prysznicowa, niezbędne okażą się również dodatkowe akcesoria, takie jak szafki czy półki.
Ich rozmieszczenie warto zaplanować w starannie przemyślany sposób. Nie mogą one bowiem zajmować wolnej powierzchni manewrowej, muszą być jednak w pełni dostępne dla osoby niepełnosprawnej.

Optymalnym rozwiązaniem będzie zawieszenie szafek i półek około 35-40 od poziomu podłogi. Dzięki temu wyższe półki będą znajdować się w zasięgu ręki użytkownika. Drzwiczki powinny otwierać się do kąta 180o . Dzięki temu wyjęcie znajdujących się w nich przedmiotów nie będzie dla osoby niepełnosprawnej jakimkolwiek problemem.

Znakomitym pomysłem okaże się także podgrzewana podłoga. Podgrzewana podłoga minimalizuje ryzyko upadku znacząco zwiększa również komfort korzystania z łazienki.

Najczęściej popełniane błędy

Brak znajomości zasad oraz niewystarczająca wyobraźnia często prowadzą do popełniania istotnych błędów, które znacząco zmniejszają wygodę korzystania z pomieszczenia.

* Podstawowym błędem w łazienkach dla osób niepełnosprawnych jest niedostosowanie wysokości mebli i urządzeń do specyficznych potrzeb użytkowników tych pomieszczeń. Zbyt wysoko zamontowana szafka uniemożliwi osobie niepełnosprawnej wydobycie jej zawartości.

* Zbyt duża ilość urządzeń i dodatkowych elementów. W takiej sytuacji łazienka często przestaje przypominać komfortowe, przestronne pomieszczenia, stając się prawdziwym torem przeszkód. Takie rozplanowanie przestrzeni prowadzi do zmniejszenia niezbędnej powierzchni manewrowej.

* Zbyt wąskie drzwi (węższe niż 90 cm) i zbyt wysoki próg (wyższy niż 2 cm) często powodują, że osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim zwyczajnie nie ma możliwości skorzystania z łazienki.

* Montaż poręczy na cienkich i mało stabilnych ścianach z gipsokartonu. Takie działania mogą mieć bardzo nieprzyjemne i niebezpieczne w skutkach konsekwencje. Montaż urządzeń na cienkich ściankach bez dodatkowego zabezpieczenia może skończyć się nie tylko wyłamaniem urządzenia z fragmentem ściany, ale również poważnym wypadkiem osoby niepełnosprawnej.

* Niepotrzebne dodatki w postaci chodników i dywaników, które zamiast działać antypoślizgowo, powodują ślizganie się kółek wózka inwalidzkiego.

Wszystkie zaprezentowane produkty wyposażenia łazienek dla osób niepełnosprawnych znajdą Państwo w sklepie internetowym Higieniczny.pl.