Każdy z małżonków pisze testament

Planujemy z mężem sporządzić wspólny testament. Mamy dwoje dzieci i chcielibyśmy je obdarować równo. Czy możemy wskazać w testamencie, co i komu z majątku przekazujemy, np. synowi nieruchomości rolne i samochód, a córce mieszkanie? Pytamy, znajoma twierdzi, że można tylko wskazać spadkobierców, a tego co komu przypadnie, to już nie. Jednak gdzieś czytaliśmy, że można wskazać, co komu ma przypaść w udziale.

- Najpierw chciałabym wyjaśnić, że nie mogą Państwo sporządzić jednego, wspólnego testamentu. Takiej formy testamentu przepisy polskiego prawa nie przewidują, a to oznacza, że jeśli dwie osoby sporządzą testament na jednej kartce papieru i podpiszą się pod jego treścią, to taki testament będzie nieważny. To tak, jakby testamentu w ogóle nie było. Jeśli chcą więc Państwo spisać testament, to mogą to Państwo zrobić jedynie oddzielnie. I nie ma tu znaczenia fakt, że mają Państwo tylko i wyłącznie wspólny majątek i są zgodni co do sposobu rozporządzenia tym majątkiem na wypadek śmierci. W sytuacji, gdy okaże się, że testament jest nieważny, i nie będzie oprócz tego nieważnego, innego testamentu, w miejsce dziedziczenia testamentowego, wejdzie dziedziczenie ustawowe.

Odnośnie pytania o to, czy można wskazać w testamencie, komu jakie składniki majątku mają przypaść w udziale, to jak najbardziej można tak zrobić. Rozbieżne opinie co do tego, czy można wskazać konkretne składniki majątku czy nie, wynikają zapewne z tego, że jeszcze do niedawna, bo do 2011 r., nie można było tak zrobić. Przepisy umożliwiały jedynie wskazywanie osób, na rzecz których spadek był zapisywany, i - ewentualnie - udziału, jaki miał przypadać poszczególnym spadkobiercom. Po zmianie przepisów można zapisywać konkretne składniki majątku konkretnym osobom. Taki sposób rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci nosi nazwę zapisu windykacyjnego (art. 981(1) § 1 Kodeksu cywilnego).

Warunkiem skuteczności zapisu windykacyjnego jest umieszczenie go w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Trzeba więc pamiętać, że mimo iż testament dla swej ważności nie musi być sporządzony w formie aktu notarialnego, to jednak, jeśli chcemy podarować konkretne składniki majątku konkretnym osobom, testament musi być spisany przez notariusza i musi mieć formę aktu notarialnego.

Czasami są pytania, czy testament sporządzony u notariusza, można odwołać. Otóż, jak najbardziej. W razie zmiany okoliczności, w każdej chwili taki testament można zmienić, a nawet całkowicie odwołać.

Warto też wiedzieć, że od 2011 r. działa w Polsce Notarialny Rejestr Testamentów. Chodzi o zmniejszenie ryzyka, że testament pozostanie po śmierci spadkodawcy nieujawniony lub będzie odnaleziony z opóźnieniem. Rejestr może umożliwić także odszukanie testamentu, gdy jego sporządzenie albo miejsce przechowywania nie są pewne. Zarejestrowanie testamentu w NORT jest dla spadkodawcy dobrowolne i bezpłatne. Rejestracji dokonuje notariusz na wniosek testatora, zawarty w testamencie lub odrębnym protokole. Rejestr nie zawiera informacji o treści testamentu, zwłaszcza danych osobowych spadkobierców. Potwierdza on jedynie, że spadkodawca jakiś testament lub testamenty zarejestrował i w jakiej kancelarii (kancelariach).