Kwota cukrowa zniknie - upraw buraków w Polsce przybędzie

- W tym roku miałem około 9 hektarów buraków i tyle dalej chciałbym uprawiać - mówi Szymon Rutowski, rolnik z miejscowości Mierucin (pow. mogileński, woj. kujawsko-pomorskie). - Ale od niektórych gospodarzy słyszę, że po zniesieniu kwot cukrowych będą chcieli więcej pól obsiewać burakami - dodaje. Jest on plantatorem buraków cukrowych od 22 lat, czyli od czasu przejęcia gospodarstwa. Podobnie jak inni rolnicy obawia się zmian, a od 1 października 2017 roku nie będzie kwot cukru.

Krzysztof Nykiel, prezes Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego, podczas III Forum Rolniczego „Gazety Pomorskiej” w Bydgoszczy, zwrócił  uwagę, że od tego czasu nie będzie także ceny minimalnej i opłaty produkcyjnej. - Do 2020 roku, dzięki porozumieniom branżowym, nie powinno być źle - zauważa Szymon Rutowski. - Później to już będzie decydował rynek. 

Rynek potrzebuje cukru

- Konsumpcja cukru na świecie rośnie o ok. 2,5 proc. rocznie. W 2020 roku spożycie cukru na świecie wyniesie blisko 200 mln ton. Najszybciej wzrasta ono w  Azji i w Afryce - - wylicza Krzysztof Nykiel. Prezes KZPBC zwraca uwagę, że sezon 2015/2016 był pierwszym od pięciu lat, podczas którego konsumpcja przewyższała produkcję, a w kolejnej kampanii może być nadwyżka konsumpcji nad podażą. 

Kto w przyszłości zaspokoi ten popyt?  Prezes związku podkreśla, że produkcja cukru w Unii Europejskiej jest bardzo skoncentrowana. Mniej więcej połowę tego towaru w Unii produkują dwa państwa członkowskie -  Francja i Niemcy. Jednak zwraca on uwagę na, że w sześciu państwach UE produkuje się aż 80 procent cukru i do tej grupy zalicza się także Polska.  

Polska należy do słodkiej szóstki

Z danych Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego wynika, że areał zasiewów buraków w Polsce wynosi ok. 200 tys. ha, tymi uprawami zajmuje się ok. 35 tys. plantatorów.  Cukrowni w Polsce jest 18. Najwięcej z nich to własność Krajowej Spółki Cukrowej, która jest największym producentem cukru w Polsce. Pozostałe zakłady należą do firm: Grupa Pfeifer & Langen, Südzucker Polska i Nordzucker Polska.

Specyfika polskiego rynku dotyczy także układu właścicielskiego. Jak podkreśla Krzysztof Nykiel  większość cukru w Unii Europejskiej produkowana jest przez przedsiębiorstwa, których właścicielami są plantatorzy. A w Polsce? Od lat mówi się o prywatyzacji Krajowej Spółki Cukrowej, której właścicielami pragną stać się plantatorzy buraków i pracownicy spółki. 

Proces prywatyzacji KSC już raz się nawet rozpoczął - było to w 2011 r., ale w kolejnym roku został zamknięty (wnioskowali o to także rolnicy), gdy okazało się, że spółkę próbują przejąć także podstawione osoby. Od tego czasu plantatorzy żyją nadzieją i rozmowami z przedstawicielami Ministerstwa Skarbu Państwa. Czy jest szansa na prywatyzację tej prężnie działającej spółki?.

Niepewność po uwolnieniu rynku

Produkcja buraków cukrowych zwykle należała do bardziej opłacalnych. Czy to się może zmienić po uwolnieniu rynku cukru? Janusz Stachowiak, członek Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej mówi, że to zależy od tego, jak się zachowa rynek. I to nie chodzi mu tylko o ten unijny, ale np. brazylijski: - Na razie ceny cukru rosną, ale nikt nie może przewidzieć, co się stanie w przyszłym roku. Trzeba być ostrożnym. Na szczęście mamy wspaniałych, rozsądnych plantatorów.

- Dziś ceny za buraki cukrowe w Polsce są znacznie mniej korzystne niż kiedyś - dodaje prezes KZPBC. Przetwórcy tłumaczą to uzależnieniem od cen cukru na świecie. Im oni więcej zarobią na słodkich kryształkach, tym więcej mogą zapłacić rolnikom.

Uprawa z historią

Plantatorów będzie zapewne przybywać. Coraz więcej byłych plantatorów buraków twierdzi, że zamierza wrócić do tej produkcji. Oczywiście dotyczy to tych regionów Polski, gdzie warunki glebowe na to pozwalają oraz do cukrowni nie jest zbyt daleko.

- Kiedyś w województwie łódzkim było  więcej plantatorów buraków cukrowych, ale ubyło ich po likwidacji cukrowni - mówi Ewa Szewczyk z Łódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Bratoszewicach. - Dziś najwięcej upraw  pozostało przy granicy z Wielkopolską.

- Buraki cukrowe? W mojej okolicy najwięcej ich było jeszcze za czasów PGR-ów - wspomina  Arkadiusz Rozynek, który w miejscowości Strzelce (w Wielkopolsce) prowadzi duże gospodarstwo. Rolnik dodaje, że odległość od cukrowni może decydować o powrocie do produkcji buraków lub zwiększeniu areałów upraw. 

- Nie da się przenieść zakładu, więc najwięcej plantacji buraków cukrowych może przybyć tam, gdzie rolnicy mają najbliżej do „komina” cukrowni - twierdzi prezes Nykiel. - To przede wszystkim ta grupa rolników może zwiększyć kontraktację. Poza tym bardzo istotne będą też moce przerobowe cukrowni. Firmy nie kupią więcej niż będą mogły przetworzyć, więc nie sądzę, by produkcja buraków po uwolnieniu rynku cukru zwiększyła się znacząco.

Ale, np. Krajowa Spółka Cukrowa zwiększa moce przerobowe w niektórych oddziałach (informacja w ramce obok).

Obecni plantatorzy z pierwszeństwem

Jednak czy każdy z nich będzie mógł zakontraktować buraki w KSC? Stachowiak wyjaśnia, że do 2019 roku pierwszeństwo będą mieli ich dotychczasowi plantatorzy: - Liczy się prawo do uprawy. Od tego zależeć będzie kolejność kontraktacji - tłumaczy. I dodaje: - Mam nadzieję, że przyszłoroczne zmiany nie rozchwieją rynku cukru, a pogoda będzie nam sprzyjać.

Komisja Europejska prognozuje, że po zniesieniu kwot, ceny cukru spadną do około 400 euro za tonę, a ceny buraków - do poziomu ok. 23 euro za tonę. Co będzie potem? Rolnicy mają nadzieję, że później zaczną ceny nie tylko za cukier, ale i za surowiec rosnąć. I że stanie się to szybciej niż w przypadku mleka, po uwolnieniu unijnych kwot.