Muzeum Pamięci Sybiru zostanie otwarte w Białymstoku już 17 września. Dlaczego warto je odwiedzić?

Dlaczego Muzeum Pamięci Sybiru powstało przy ulicy Węglowej? Mieści się trochę na uboczu Białegostoku i dojazd do niego jest kłopotliwy.

Nieprzypadkowo muzeum powstało w tym konkretnym miejscu Białegostoku. Ulica Węglowa mieści się niedaleko węzła kolejowego i dawnego Dworca Poleskiego. To właśnie z tego dworca odsyłane były transporty na Wschód. Teren, na którym powstało Muzeum Pamięci Sybiru, jest bez wątpienia największym i najważniejszym - w granicach obecnego państwa polskiego - miejscem pamięci związanym z deportacjami. Wszystkie pozostałe węzły komunikacyjne zostały za naszą wschodnią granicą, na Litwie i Ukrainie, a pozostałe miejsca pamięci znajdują się już w samej Rosji czy w Kazachstanie.

Do drzwi muzeum prowadzą nas tory. To nimi sunęły pociągi wywożące mieszkańców województwa na Syberię?

Dokładnie tymi torami byli wywożeni ludzie. Tory wchodzą do budynku muzeum, gdzie mieści się autentyczny wagon, którym Sybiracy jechali na Wschód. Sam budynek muzeum składa się z dwóch części. Mamy przedwojenny magazyn wojskowy, który we wrześniu 1939 roku został zajęty przez Armię Czerwoną - ten budynek był niemym świadkiem deportacji. Do tego historycznego budynku została dobudowana nowoczesna część, w której znalazła się sala kinowa, restauracja i biuro.

Miałam przyjemność wziąć udział w testowaniu wystawy. Odniosłam wrażenie, że w pewnym momencie traci się orientację w terenie. Nie ma okien, jest labirynt pomieszczeń. To celowe? Człowiek ma się zgubić w czasie?

To dość charakterystyczne dla tego typu muzeum. Dokładnie tak ma się dziać. Już w drugiej sali gość wystawy traci orientację. Już nie wie, gdzie jest i tylko znaki go prowadzą. Co to powoduje? Człowiek odcina się mentalnie i fizycznie od świata zewnętrznego. Przenosi się symbolicznie do świata z opowieści. Gdyby były tu okna, zapewne rozpraszałyby uwagę. Na górze początkowo był świetlik, ale zdecydowaliśmy się go zakleić dla lepszego efektu. Bo nawet niebo nas rozpraszało. A będąc tam, my mamy czuć nad sobą tylko niebo syberyjskie.

Jakie emocje wystawa budziła w odbiorcach, którzy brali udział w testach?

Z uwagą obserwowaliśmy reakcje osób zaproszonych do eksperymentu. Były łzy, zdarzyły się nawet omdlenia. Osoby starsze musiały chwilę odpocząć, bo nadmiar emocji je przytłoczył. Jeśli staniemy w wagonie, w którym z głośników słyszymy autentyczny głos Sybiraka opowiadającego o warunkach, w jakich - wraz z rodziną - jechał na Sybir, jak było im zimno, jak gryzły ich pchły i pluskwy… W pewnym momencie na własnej skórze czujemy te insekty. Wystawa działa na emocje, na wyobraźnię. Zapraszam już we wrześniu, by to poczuć.

Cały wywiad z prof. hab. Wojciechem Śleszyńskim, dyrektorem Muzeum Pamięci Sybiru przeczytasz w artykule: Scenariusz do wystawy w Muzeum Pamięci Sybiru napisało życie

Zobacz też zdjęcia z wnętrza muzeum: