Nieznany żołnierz Korpusu Ochrony Pogranicza spoczął na cmentarzu w Becejłach

Brzozowy krzyż stał  w środku lasu pomiędzy Becejłami a Szypliszkami (pow. suwalski). Trwał tam przez lata, a okoliczni mieszkańcy przekazywali sobie informację, że pochowani są pod nim polscy żołnierze zabici przez Sowietów w 1939 r. Czasami ktoś zapalił przy krzyżu  znicz, czasami pojawiała się tam wiązanka sztucznych kwiatów. O grób dbał leśniczy z Szypliszek Zbigniew Kleszczewski i to on pilnował, by mogiła była bezpieczna,kiedy  wokół toczyły się prace leśne.

Mogiła znajdowała się nieopodal drogi wykorzystywanej do transportu drewna – wyjaśnia Bogusław Łabędzki, koordynator Wieloosobowego Stanowiska d.s. Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku. – Sprawę zgłosił nam w 2018 roku jeden z mieszkańców, listownie.

Mieszkańcy okolicznych wsi powtarzali zasłyszaną wcześniej od starszych historię  o dwóch polskich żołnierzach, których we wrześniu 1939 roku  Rosjanie poprowadzili do lasu i tam zastrzelili.

W toku przygotowań do prac poszukiwawczych prowadząca tę sprawę koleżanka dotarła do wnuka gajowego. Gajowy ten w 1939 r. pochował zwłoki zastrzelonego żołnierza. – opowiada Łabędzki.

Mężczyzna, do którego dotarła pracownica białostockiego oddziału IPN, opowiadał, że jego dziadek był żołnierzem Korpusu Ochrony Pogranicza i często wspominał, że znaleziony przez niego w grudniu 1939. r nieboszczyk miał na sobie mundur oficera.  

W toku dalszej kwerendy ustaliliśmy, że ofiarą był żołnierz Korpusu Ochrony Pogranicza – wskazuje Łabędzki.

W styczniu 2019 r. pracownicy IPN ruszyli w teren, by odnaleźć szczątki oficera i dokonać ekshumacji. Nie mieli pewności, czy szczątki leżą dokładnie w miejscu, w którym stoi krzyż, ponieważ nie został on ustawiony na mogile od razu po pochówku. Starsi ludzie z okolicznych wsi wspominali, że zamordowany żołnierz przez dłuższy czas leżał przykryty gałęziami i dopiero, gdy Rosjanie odeszli, można było dokonać pochówku.

Trudno odnaleźć świadków tych wydarzeń, nie tylko ze względu na upływ lat, ale też dlatego, że Rosjanie zaprowadzili oficera do lasu i dokonali mordu bez osób postronnych – wyjaśnia pracownik IPN. – Pozycja, w jakiej zostały znalezione szczątki, świadczy o tym, że mężczyzna przed egzekucją stał nad wykopanym dołem, do którego wpadł po postrzale.

Człowiek spoczywał twarzą do dołu. Zachowały się strzępy jego ubrań, spinki do mankietów, sprzączka oraz oficerki, które miał na nogach.  

O tym, że za życia był on raczej zamożny, świadczą liczne uzupełnienia stomatologiczne wykonane w jego uzębieniu w niezwykle kunsztowny sposób. Na takie leczenie przed wojną nie byłoby stać przeciętnego zjadacza chleba.  

Choć od razu po odnalezieniu szczątków pracownicy Wieloosobowego Stanowiska d.s. Poszukiwań i Identyfikacji białostockiego oddziału IPN rozpoczęli kwerendę w celu ustalenia personaliów zamordowanego, to prace te nie przyniosły pozytywnych efektów.

Niestety, okres II wojny światowej, a w szczególności pierwszy jej etap, gdy jeszcze toczyły się walki wojska polskiego, obfituje w takie zbrodnie – podkreśla Łabędzki. –  Żołnierze ginęli wówczas zarówno na froncie, jak i na tyłach wojsk. Oddziały i pojedyncze osoby przemieszczały się i były wyłapywane  – w zależności od regionu i czasu – przez Rosjan albo Niemców oraz przez pomagających okupantom kolaborantów. Dziś ustalenie pełnej listy ofiar jest raczej niemożliwe.  

Ekshumowany w kwietniu 2019 r. żołnierz Korpusu Ochrony Pogranicza kilka dni temu, 16 września br., spoczął na cmentarzu w Becejłach. Pogrzeb odbył się w 85. rocznicę jego śmierci. W uroczystościach wzięli udział m.in. posłowie Jacek Niedźwiedzki i Jarosław Zieliński, wicewojewodowie Paweł Krutul i Ewa Kulikowska, komendant Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej gen. Sławomir Klekotka – i dyrektor białostockiego Oddziału IPN Marek Jedynak.

Pracownicy IPN wskazują, że uroczystości pogrzebowe stały się bodźcem dla miejscowej społeczności do odświeżenia pamięci o tej historii.

Pojawiły się osoby, które chciałyby podzielić się wiedzą na temat okoliczności tej egzekucji – mówi Bogusław Łabędzki. – Wielkie zaangażowanie księdza proboszcza z Becejł pozwoli na zebranie tych relacji oraz nagłośnienie poszukiwań świadków tego zdarzenia.  

Pracownicy Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN, którym kieruje prof. Krzysztof Szwagrzyk, nieustannie apelują do rodzin ofiar o zgłaszanie się do instytutu i składanie relacji oraz oddawanie materiału genetycznego do badań porównawczych. Jest to niezwykle ważne, ponieważ polska ziemia wciąż skrywa wiele szczątków ofiar obu okupantów.  

Po odnalezieniu szczątków  zabezpieczany jest materiał DNA. Aby spróbować ustalić tożsamość takiej ofiary, niezbędne są próbki pobrane od osób poszukujących swoich bliskich – wskazuje Bogusław Łabędzki. - Pobieramy próbki od każdego, kto szuka zaginionego w czasie wojny bliskiego. Nie tylko od rodzin żołnierzy, ale też osób cywilnych, które zaginęły w latach okupacji lub później.

Przekazanie materiału do dalszych badań jest bezbolesne i polega na pobraniu wymazu z wewnętrznej strony policzków. Pracownicy IPN wykonują pobrania bezpłatnie.