Nowy Dwór: Po 98 latach poległy żołnierz otrzymał swój imienny grób (zdjęcia)

Wielu nas było, ale piękne jest, że po 98 latach żołnierz poległy 23 września 1920 roku otrzyma swoją mogiłę, swój krzyż i dane osobowe - cieszy się Rafał Jarmoszko z Urzędu Gminy w Nowym Dworze.

Na ślad trzynastego żołnierza spoczywającego na nowodworskim cmentarzu katolickim natrafił zupełnym przypadkiem. Na przełomie roku 2016/2017 przygotowywał wniosek do Urzędu Wojewódzkiego na dofinansowanie utrzymania grobów i cmentarzy wojennych. W trakcie przygotowywania dokumentów stwierdził, że istnieją rozbieżności w danych osobowych żołnierzy. Bo np. na krzyżu widniało nazwisko Barczak, na mogile zbiorczej było Marczak. Tak było z większością nazwisk pochowanych w Nowym Dworze żołnierzy.

- Wówczas rozpoczęliśmy korespondencję z Wojskowym Biurem Historycznym, z Czerwonym Krzyżem, później też z IPN Białystok - opowiada Jarmoszko.

Okazało się, że dane faktycznie są „zakrzywione”, więc zaczął prowadzić dalsze poszukiwania. Wtedy trafił na Archiwum Archidiecezjalne w Białymstoku, gdzie odnalazł dane dwunastu pochowanych żołnierzy.

Na tę chwilę na kwaterze wojskowej nowodworskiego cmentarza jest jedenaście krzyży, bo dwunasty jest ukryty pod płytą zbiorczą.

- Natrafiłem wtedy na ślad młodego, trzynastego żołnierza z 205 Pułku Piechoty Michała Grędo - mówi Rafał Jarmoszko.

Wtedy zaczął opowiadać wszystkim o tym, że natrafił na ślad kolejnego pochowanego w Nowym Dworze żołnierza z 1920 roku. Zaczęły do niego docierać informacje od mieszkańców wskazujące anonimową mogiłę leżącą tuż przy głównym wejściu na cmentarz. Dowiedział się, że leży w niej młody góral, który poległ w 1920 roku.

- To się wszystko zgadza i zbiega ze względu na to, że zgodnie z historią, 205 Pułk Piechoty był to pułk ochotniczy, w którego skład wchodzili studenci i harcerze - mówi Jarmoszko.

Potwierdziło się zatem, że był to młody 17-letni żołnierz. Z jednej strony mamy z archiwum dokumenty z ksiąg pochówkowych. A z drugiej mamy zbieżną historię opowiadaną przez mieszkańców, którzy mówili o tym młodym żołnierzu.

- A więc wspaniałe uwieńczenie dwuletniej pracy wielu organów, bo nie tylko gminy, ale i IPN, Czerwonego Krzyża, Urzędu Wojewódzkiego, Wojskowego Biura Historycznego - mówi zadowolony Jarmoszko.

W miejscu wskazywanym przez mieszkańców Nowego Dworu pracownicy IPN w obecności władz samorządowych, pracowników urzędu gminy i mieszkańców odkopali dobrze zachowany kompletny szkielet, który został przeniesiony na kwaterę wojskową. W ten sposób szer. Michał Grędo po 98 latach dołączył do kolegów z 201 Pułku Piechoty.

O nim samym w zasadzie nic nie wiemy. Poza podstawowymi danymi nie ma o nim żadnych dodatkowych informacji. Nie wiemy skąd dokładnie pochodził.

Wiemy za to na pewno, że brał udział w ataku na 4 Fort Grodzieński. Był w 22 Dywizji Ochotniczej na którą składał się 101 Pułk Piechoty, 201 Pułk Piechoty i 205 Pułk Piechoty. Walki toczyły się 20, 23 i 24 września 1920 roku. W okolicach Nowego Dworu poległo w sumie 20 żołnierzy, którzy zostali pochowani na różnych cmentarzach.

- 23 września odbyła się uroczysta msza w kościele rzymsko-katolickim za tych 20 poległych żołnierzy. Jest to niemal rocznicowe działanie - mówi Jarmoszko.

Gmina złożyła wniosek o dofinansowanie z Ministerstwa Kultury na wymianę 12 pomników, teraz został on rozszerzony do 13. Do końca roku cmentarz zostanie całkowicie uporządkowany.

Poległy, dotąd nieznany żołnierz zostanie w pełni uhonorowany na 98 lat po śmierci. I tą ekshumacją i dołączeniem do pozostałych kolegów z 201 Pułku Piechoty oraz postawieniem mu krzyża z tablicą z danymi.

- Może po stu latach znajdzie się też jego rodzina. Może ktoś z rodziny Grędów się odnajdzie. Bardzo na to liczę - kończy Rafał Jarmoszko.