Odwołanie darowizny

Pół roku temu zawarłem umowę darowizny nieruchomości z bratanicą. Przekazałem jej cały mój majątek. Miałem nadzieję, że w zamian będzie się mną opiekować. Niestety, bratanica rzadko mnie odwiedza, a jak już przychodzi, to na chwilę, i jest w złym humorze. Odnoszę wrażenie, że jest do mnie wrogo nastawiona. Rozważam odwołanie darowizny. Czy jest to możliwe? A jeśli tak, to jak to należy zrobić?

- Odwołać można każdą darowiznę, nawet taką, której dokonano wiele lat temu. Są jednak pewne warunki. Pierwszy: rażąca niewdzięczność obdarowanego. Drugi: nie można odwołać darowizny po roku od dnia, w którym darczyńca bądź osoba uprawniona do odwołania, np. spadkobierca darczyńcy, dowiedziała się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.

Prawo nie definiuje pojęcia „rażąca niewdzięczność”, jednak za rażącą niewdzięczność uznaje się następujące zachowania obdarowanego:

- brak sprawowania lub zapewnienia należytej opieki darczyńcy - jeśli umowa zawierała zapis;

- odmowa opieki nad darczyńcą podczas ciężkiej choroby;

- niewypełnianie alimentacji mimo możliwości;

- dopuszczenie się przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, mieniu, majątku darczyńcy, jak np. pobicie, fizyczne i psychiczne znęcanie się, kradzież, oszustwo.

Warto wiedzieć, że nie wszystkie niewłaściwe zachowania obdarowanego uznawane są za rażąco niewłaściwe, a co za tym idzie, nawet jeśli wystąpią, nie uzasadniają odwołania darowizny. W wyroku z 16 stycznia 2014 r. Sąd Apelacyjny I Wydział Cywilny w Białymstoku stwierdził: „Pod pojęcie rażącej niewdzięczności nie podpada każdy przejaw zachowania obdarowanego, który jest odbierany przez darczyńcę, jako mu niechętny, a nawet wrogi. Nie mieszczą się w tym pojęciu zachowania, które mogą być oceniane jako niewłaściwe z racji naruszenia reguł życia w rodzinie, ale nie wykraczają poza granice zwykłych konfliktów życia codziennego, zwłaszcza wywołanych zachowaniem darczyńców”.

Przy ocenie zasadności odwołania darowizny istotna jest też treść umowy darowizny. Jeżeli nie wynika z niej obowiązek sprawowania opieki przez obdarowanego nad darczyńcą albo jeśli taki obowiązek nie wynika z łączących obdarowanego i darczyńcę więzów rodzinnych, nie ma podstaw do odwołania darowizny.

Nie można też odwołać darowizny z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Oświadczenie to dla swojej skuteczności, nie musi wskazywać przyczyny odwołania darowizny. Jednak, warto zamieścić krótki opis konkretnej sytuacji czy zachowania obdarowanego, świadczących o dopuszczeniu się przez niego rażącej niewdzięczności. Należy pamiętać, iż oświadczenie będzie ważne, jeśli zostanie doręczone obdarowanemu - do rąk własnych lub wysłane listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Odwołanie darowizny stanie się skuteczne, gdy obdarowany mógł zapoznać się z treścią.

W przypadku odwołania darowizny w postaci nieruchomości, oprócz oświadczenia, konieczne jest też zawarcie umowy w formie aktu notarialnego, która z powrotem przeniesie prawo własności nieruchomości, użytkowania wieczystego bądź spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu z obdarowanego na darczyńcę.

W sytuacji, gdy obdarowany nie będzie chciał „dobrowolnie” zwrócić przedmiotu darowizny, pozostaje droga sądowa.