Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Ostaszewicz znaczy płodny

Prof. Michał Kondratiuk, Dorota Naumczyk
Archiwum
Kilkuset Czytelników „GW” zgłosiło się za naszym pośrednictwem do prof. Michała Kondratiuka z prośbą o rozszyfrowanie ich nazwisk i nazw miejscowości. Na razie więc wstrzymujemy przyjmowanie kolejnych zgłoszeń, by językoznawca mógł zająć się tymi, które otrzymał.

Proszę o wyjaśnienie, skąd pochodzi moje nazwisko Ostaszewicz oraz skąd pochodzi nazwa wsi Augustowo koło Bielska Podlaskiego i wsi Knorozy w gminie Bielsk Podlaski - pisze nasz Czytelnik Tomasz Ostaszewicz.

OSTASZEWICZ

- Podstawą derywacyjną nazwiska Ostasz-ewicz jest imię Ostasz, Ostasza - rozpoczyna prof. Kondratiuk. - Imię to jest poświadczone w średniowiecznych źródłach polskich w 1204 r. Na terenach Białostocczyzny znane było w XVI w., np. Ostasz Jeskowicz (1528 r., Kiersnowo), Ostaszolim Oleszko (1569 r., Bańki), Ostaszko woznyj (1528 r., Łubin). Imię Ostasz (polskie Eustachiusz, cerkiewne Jewstafij) pochodzi z greckiego Eustachios, łacińskiego Eustachius. Jego pierwotne znaczenie łączy się z greckim eu, czyli „dobrze“ oraz stachys jako „owoc’“. Całość imienia tłumaczy się „kwitnący, płodny“. Na Rusi imię to zostało przyjęte bezpośrednio z Bizancjum w postaci Ostafij i Ostap. Na Białorusi używane są formy Astap, Astasz, na Ukrainie - Ostap, Jewstachij, Ostasz.

W naszym regionie nazwisko Ostaszewicz najczęściej można spotkać w Bielsku Podlaskim - nosi je 45 mieszkańców tego miasta (na podst. www.nazwiska-polskie.pl). Pojawia się też w Białymstoku (11) i Augustowie (9).

AUGUSTOWO

- Według „Lustracji województwa podlaskiego“ z 1570 i 1576 r. sioło Augustowo miało włók 164 i morów 27 gruntu średniego. Z każdej włóki płacono po litewskich gr 40, a z morgów po lit. gr. 3. Wieś należała do przedmieść miasta Bielsk, dzierżawy Wielmożnego Pana Mikołaja Kiszki, wojewody podlaskiego i starosty drohickiego - wyjaśnia jężykoznawca. - W źródłach historycznych miejscowość ta jest wymieniana w latach: 1602 - sioło Augustowo; 1637 - sioło Jagusztowo, należy do cerkwi pod wezwaniem NMP w Bielsku; 1772 - wieś Augustowo; 1878 i 1886 - sieło Awgustowo; na przełomie XIX i XX w. - wieś cerkiewna.

Prof. Kondratiuk dodaje, że nazwa wsi należy do pamiątkowych - została nadana na cześć króla Zygmunta Augusta (1548-1572).

KNOROZY

- Natomiast jeżeli chodzi o wieś Knorozy w gm. Bielsk Podlaski, to została ona założona przed 1576 r. na 44 włókach gruntu podłego, w wójtostwie zubowskim, jako należąca do folwarku Użyki- kontynuuje prof. Kondratiuk. - W 1676 r. Knorozy były wsią, z której 39 poddanych należało do dworu Sobotki, a w 1772 r. wsią czynszową. Nazwa Knorozy jest nazwą rodową i pochodzi od białoruskiej i ukraińskiej nazwy osobowej Knoroz, a ta od apelatywu knoraz, czyli knur.

Kuderewszczyzna

W mailu od kolejnego naszego Czytelnika, Wacława Żywno, czytamy: „Jeżeli to możliwe, chciałbym dowiedzieć się, skąd pochodzi nazwa wsi Kuderewszczyzna i od kiedy ta wieś istnieje oraz poznać etymologię nazwiska Żywno(...)“. Nazwisko Żywno językoznawca omówił już na łamach „GW“ 15 stycznia, a dziś zajmuje się nazwą wsi Kuderewszczyzna w gm. Dąbrowa Białostocka.

- Najwcześniejszy zapis nazwy tej miejscowości mamy na Mapie ekonomii grodzieńskiej z 1781 r. w formie Kuderowka. Kolejny zapis z roku 1784 - Kudrewszczyzna, wieś ekonomiczna w parafii Dąbrowa (dziś D. Białostocka) pochodzi z „Opisania parafii dekanatu grodzieńskiego“, którego rękopis jest przechowywany w Centralnej Naukowej Bibliotece Akademii Nauk Ukrainy w Kijowie. „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego“, wydany w roku 1883, podaje formę Kuderowszczyzna, wieś w gm. Bagna, pow. sokólskiego. Kudierewszczyzna, wieś włości Bagna - to zapis nazwy z lat 1878 i 1886 w „Spisku ziemlewładienij Grodnienskoj gubiernii“. Nazwa okolicy szlacheckiej w parafii Krynki w postaci Kudrowszczyzna występuje w wymienionym wyżej rękopisie z 1784 r. Jak widać, mamy tu różne postaci nazwy tej samej osady zapisane w różnych źródłach, prawdopodobnie jako urzędowe. Gwarowa nazwa omawianej wsi brzmi Kudareuszczyna.

Jak dodaje językoznawca, nazwa omawianej osady pochodzi od nazwiska w tej wsi występującego, a zapisanego w białoruskiej wymowie gwarowej: Kudareuski, zaś w formie oficjalnej, spolonizowanej może występować jako Kuderewski, Kuderowski, Kudrowski. Na Białostocczyźnie są znane jeszcze nazwiska Kuderowicz, Kuderski, Kudrycki. Wszystkie tu wymienione formy nazwisk można łączyć ze starobiałoruskim słowem kudra jako „staw, sadzawka; podmokłe miejsce porośnięte krzakami; kępa drzew na bagnie; łacha, jeziorko“. Wyraz białoruski kudra jest pożyczką z języka litewskiego, gdzie również oznacza on „staw, bagienko“. W klasyfikacji semantyczno-słowotwórczej nazw miejscowych Kuderewszczyzna należy do kategorii nazw dzierżawczych, które oznaczały pierwotnie przynależność danej osady do człowieka, od którego imienia utworzono nazwę. Podstawą nazwy analizowanej jest nazwisko Kuder(e)owski.

Prof. Michał Kondratiuk urodził się w Dubinach koło Hajnówki w 1934 r. W 1958 ukończył rusycystykę na Uniwersytecie Warszawskim, a trzy lata później filologię białoruską. W 1970 r. obronił pracę doktorską w Instytucie Słowianoznawstwa PAN w zakresie nauk humanistycznych, a w 1984 r. habilitował się w Instytucie Rusycystyki i Lingwistyki Stosowanej UW w zakresie językoznawstwa słowiańskiego i bałtyckiego.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na wspolczesna.pl Gazeta Współczesna