Osteoporoza - Chorują głównie osoby starsze

Profesor Sierakowski jest kierownikiem Kliniki Reumatologii i chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku i konsultantem wojewódzkim ds. reumatologii na Podlasiu. Pytania w imieniu Czytelników Gazety Współczesnej i słuchaczy Radia Orthodoxia zadawał dr Jan Kochanowicz.

Oto zapis audycji:

Co to jest osteoporoza?
- Osteoporoza to choroba w przebiegu której dochodzi do złamań całego szkieletu, w wyniku której kości stają się bardziej podatne na złamania. Do złamań dochodzi w takich warunkach, gdy nie powinno do nich dojść, gdy jesteśmy zdrowi. Np. upadek u osoby zdrowej zazwyczaj nie powoduje złamania, u osoby chorej na osteoporozę - tak. Osteoporoza to nie jedna choroba, ale cała grupa chorób: jest osteoporoza uogólniona i miejscowa, pierwotna i wtórna. To choroba znana od bardzo dawna, ale przez ostatnie dwie-trzy dekady jeszcze lepiej poznaliśmy jej przebieg i pojawiły się nowe sposoby leczenia.

Czy osteoporoza zagraża życiu?

- Niestety zagraża, choć nie przebiega może tak jak udar mózgu czy zawał serca albo choroba nowotworowa, ale jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie, zwłaszcza zachodnim. Szacuje się, że przy złamaniu kości udowej co 5 osoba z osteoporozą umiera w ciągu roku od złamania z powodu powikłań, które osteoporoza niesie. Powikłania wynikające ze złamania to zaniki mięśniowe, odleżyny, zatorowość płucna, większa podatność na infekcje.

Kto najczęściej choruje na osteoporozę?

- W 99 proc. osoby starsze, głównie kobiety po okresie przekwitania, a także mężczyźni po 60-70 roku życia. To generalnie choroba osób starszych, która jak każda poważna choroba z biegiem czasu ulega nasileniu. Osteoporoza praktycznie u ludzi młodych nie występuje. Wyjątkiem są osoby przyjmujące przewlekle niektóre leki, głównie przeciwpadaczkowe, sterydowe, w niektórych schorzeniach tarczycy. Ale zazwyczaj lekarz prowadzący leczenie wie, że do takiego procesu może dojść i będzie mu przeciwdziałać. Na osteoporozę w wieku młodym chorują też osoby np. z zespołem złego wchłaniania, chorobami nerek wymagającymi dializ, ale to choroby rzadkie. Jeśli mamy kobietę, która miesiączkuje prawidłowo, urodziła dziecko i nie odchudza się dramatycznie, to do okresu przekwitania nie ma mowy o osteoporozie. Chorobie nie sprzyja też prawidłowo prowadzona ciąża.

Czy osteoporoza to choroba, czy po prostu fizjologiczne starzenie organizmu i sztuczna jednostka chorobowa?

- Rzeczywiście coś w tym stwierdzeniu jest. Już po 40 roku życia następuje stopniowa utrata masy kostnej, ten proces przyspieszają zmiany hormonalne. Jest to naturalne. Dawniej, gdy ludzie żyli krócej niż 50 lat, nie mieli szansy zachorowania na osteoporozę, była rzadko rozpoznawana i dająca powikłania. Czas życia się stale wydłuża, a im dłużej będziemy żyć, tym ta ilość pacjentów z osteoporozą będzie się zwiększała, zwłaszcza po 70 r.ż.

Jakie są objawy osteoporozy?

- Tu jest problem, bo osteoporoza długo nie daje żadnych zauważalnych objawów. Dolegliwości pojawiają się nagle, w momencie gdy dochodzi do złamania osteoporotycznego. Wtedy jest już zdecydowanie za późno na skuteczną profilaktykę. Osteoporoza do momentu złamania kości nie dokucza. Dlatego gdy kogoś bolą kości, są to raczej bóle zwyrodnieniowe, niż osteoporoza.

Jak wcześnie zdiagnozować chorobę? Czy warto wykonywać badania densytometryczne pięty?

- Badania pięty czy nadgarstka raczej się już nie wykonuje, najlepsze są badania oceniające gęstość mineralną kości szyjki kości udowej oraz trzonu kręgosłupa. Od 2-3 lat stosowana jest w diagnostyce metoda frax, która pozwala wyłonić grupę zagrożoną złamaniami i objąć ją działaniami. W diagnostyce osteoporozy nie ma znaczenia badanie RTG, ono służy raczej do zdiagnozowania złamania. Niestety, ponad połowa złamań trzonu kręgosłupa bywa nierozpoznawalna i wtedy właśnie prześwietlenie może je wykazać.

Jakie są czynniki predysponujące do zachorowania na osteoporozę?

- To głównie starszy wiek, płeć żeńska, osteoporoza u rodziców, zwłaszcza złamania u mamy. Ważne jest, czy były złamania kości w przeszłości, kiedy wystąpiła menopauza - jeśli przed 45 rokiem życia lub doszło do usunięcia jajników przed 50 rokiem życia, to jest to czynnik ryzyka. Częściej chorują osoby tzw. drobnokościste. Do choroby predysponują też: mała aktywność fizyczna, niska masa ciała, długotrwałe unieruchomienie w łóżku, dieta uboga w wapń i witaminę D3, picie alkoholu, palenie papierosów i niektóre leki.

Jak na osteoporozę wpływają używki: alkohol, kawa i papierosy?

- Nie ulega wątpliwości, że alkohol uszkadza nasze kości. To jest udowodnione. Podobnie palenie tytoniu przyspiesza, nasila procesy prowadzące do osteoporozy, do tego skraca życie o 10 lat. To czynniki predysponujące, ryzyka wystąpienia osteoporozy. Kawa w niewielkich ilościach, np. dwie niezbyt mocne dziennie, nie zaszkodzi.

Czy napoje gazowane, zwłaszcza coca cola, wyzwalają osteoporozę?

- Napoje gazowane jako takie na pewno nie, także coca cola, gdy wypijamy jej umiarkowane ilości, nie grozi osteoporozą. Gdy pijemy jej dużo, to grozi nie tylko osteoporoza, ale i zaburzenia gospodarki węglowodanowej, bo tam jest bardzo dużo cukru.

Jak wygląda leczenie choroby? Czy wystarczy zażywać leki?

- Poza przyjmowaniem leków obowiązuje usuwanie czynników ryzyka. Szalenie ważna jest dieta, która musi być bogata w dostateczną ilość witaminy D3 i wapń, jeszcze ważniejszy jest ruch, czyli używanie układu mięśniowo - kostno - stawowego. Zwłaszcza że on stanowi 60 proc. naszego ciała. Każda osoba powinna przynajmniej na godzinę dziennie udać się na spacer. To szalenie ważne. Dzięki ruchowi kości i mięśnie się wzmacniają. Kolejna rzecz, która powinna być stałym elementem przy leczeniu osteoporozy, to unikanie upadków. Powinniśmy dbać o dobry wzrok - raz w roku wybrać się do okulisty, w domu zakleić progi, rogi dywanów czy chodników okleić taśmami, nie wchodzić na stołki. Najwięcej wypadków wydarza się w domu. Jedne z najniebezpieczniejszych upadków są wtedy, gdy ktoś postawi na stole stołek i na to wejdzie - jak spadnie, może doznać bardzo ciężkich urazów.

Jakie są leki na osteoporozę?

- Jest ich kilka grup. Mogą to być preparaty przyjmowane codziennie albo raz w tygodniu, raz na miesiąc czy raz na sześć miesięcy. Jest lek w formie zastrzyku przyjmowanego raz na pół roku. Koszt leczenia jest porównywalny, niezależnie czy bierzemy tabletkę codziennie przez pół roku, czy raz na pół roku. Leki są skuteczne, zmniejszają ryzyko wystąpienie złamań osteoporotycznych. Najlepszy preparat dobierze specjalista.

Co to jest osteopenia?

- To stwierdzana na podstawie badania densytometrycznego obniżona wartość masy kostnej, ale jeszcze nie osteoporoza. To idealny moment do przeanalizowania czynników ryzyka, zwiększenia aktywności ruchowej, poprawienia diety. Zazwyczaj nie wymaga leczenia za pomocą leków. Jak się przyłożymy do odpowiednich działań, osteoporoza przestanie nam zagrażać.

Zapis nieautoryzowany