Pamiątka po carze

Czerwoniak - symbol rozwoju
Kamień węgielny pod ten kompleks wmurowano w 1891 r. W związku z ustanowieniem Łomży w 1867 r. stolicą guberni władze carskie doszły do wniosku, że miasto potrzebuje nowych, większych więzień. Te mieszczące się przy ulicy Wiejskiej, popularnie zwane "czerwnoniakiem" okazały się niewystarczające. Dlatego utworzono tam areszt.

Nowy kompleks powstawał według koncepcji Feliksa Nowickiego - tego samego, który projektował w Łomży gmachy I i II liceum ogólnokształcącego oraz Kredyt Bank S.A. Na terenie o powietrzchni przekraczającej 4000 m kw. przewidziano miejsce dla 450 skazanych, choć limit ten później często przekraczano. W wydziale męskim znajdowało się 231 cel pojedynczych, 11 sal ogólnych dla 121 podopiecznych oraz 8 karcerów dla 26 mężczyzn. Dział żeński był znacznie mniejszy: 59 cel pojedynczych, 3 sale ogólne dla 28 kobiet i 12 karcerów. Do dyspozycji skazanych oddano też łaźnię, pralnię i szpital, a cały teren ogrodzono grubym i wysokim murem ze strażnicami.

Bieruta nie przyjęli
Ciekawostką może być fakt, że rodzina przebywającego w zakładzie karnym w Rawiczu Bolesława Bieruta starała się o przeniesienie go właśnie do więzienia w Łomży. Prośby motywowano złym stanem zdrowia więźnia, jednak decydenci byli innego zdania więc odpowiedź była odmowna.

Podczas II wojny światowej łomżyńskie więzienie wykorzystwali okupanci: do 1941 r. Rosjanie, następnie Niemcy. Tam gromadzili ludzi, których później wywożono do obozów koncentracyjnych albo do Pniewa, Sławna, Giełczyna na masowe egzekucje.

Nikt nie pamięta przeszłości
W 1944 r. opuszczający miasto Niemcy wysadzili kompleks więzienny w powietrze. Zachowały się jedynie dwa budynki. W jednym od 1955 r. znajduje się Archiwum Państwowe, do drugiego, po przebudowie, wprowadziła się w 1964 r. szkoła muzyczna. Pozostałe fragmenty więzienia uległy albo całkowitej destrukcji, albo zniszczenia były tak duże, że zadecydowano o ich rozbiórce. Dziś na terenie dawnych więzień stoją bloki mieszkalne przy ul. Dmowskiegio.