Perestret pochodzi od uroków, a Woźniewski to dawny urzędnik

Nasz Czytelnik Mariusz Woźniewski pisze: „Proszę o pomoc w określeniu etymologii mojego nazwiska . Przeczytałem sporo tekstów i książek z entymologią i nie mogę znaleźć nic na temat mojego nazwiska, mimo starań. Wystąpiłem z prośbą na wielu forach internetowych i nic to nie pomogło, tak wiec proszę o pomoc Was.:

Woźniewski

- Nazwisko Woźniewski utworzone zostało od nazwy osobowej Woźny, potwierdzonej w źródłach historycznych w 1394 r., a ta pochodzi od wyrazu pospolitego woźny - w dawnej Polsce niższy urzędnik sądowy lub od woźniak jako koń pociągowy - rozpoczyna prof. Michał Kondratiuk. - W nazwisku Woźniewski sufiksem formującym jest -ewski, wskazujący na pochodzenie od osoby o nazwisku Woźny. W całej Polsce mamy 275 nosicieli nazwiska Woźniewski i 299 nosicieli nazwiska Woźniewska.

Perestret

Nasz Czytelnik Jan Perestret pisze: „(...) Moje nazwisko jest tak oryginalne i trudne, że momentami mam z nim kłopot. Jeżeli to jest możliwe, to proszę o informację, skąd takie nazwisko pochodzi i co oznacza.(...)“

- To nazwisko w Polsce bardzo rzadkie - potwierdza prof. Michał Kondratiuk. - Według danych elektronicznej wersji „Słownika nazwisk współcześnie w Polsce używanych“, pod redakcją K. Rymuta, przedstawiającego stan bazy danych z około 2000 roku, w całej Polsce nazwisko Perestret miało zaledwie 33 nosicieli. Większość z nich to mieszkańcy dawnego woj. białostockiego (30 osób), dwie osoby są mieszkańcami byłego woj. olstyńskiego, a jedna osoba mieszkała w dawnym woj. suwalskim. Etymologię tego nazwiska trzeba łączyć z wyrazami wschodniosłowiańskimi: prystrit, pristret, jako rezultat zlania się przyimka *pry + rzeczownika strit „zustricz“ -spotkanie. Ma dwa znaczenia w języku rosyjskim: „wstrecza “ jako spotkanie i „bolezń ot wstreczi“, „sgłaz“ - potocznie „urok“. Rosyjskie „bojatsia sgłaza“ to bać się uroku. Etymologiczny słownik języka ukraińskiego, t. IV, Kijów 2004, podaje przykłady wierzeń ludowych o chorobie powstałej od ludzkiego uroku i sposobach jej leczenia różnymi środkami. Oto kilka przykładów: perestrit, prystrit - choroba wid zustriczi, zuroczennia, perelak, czyli po polsku choroba powstała w wyniku spotkania z kimś złym, kto spowodował urok, zaczarował, przestraszył. Prystrit, pristret - choroba wykłykana czyjimś złym pohladom (pol. choroba wywołana czyimś złym wzrokiem), „perestrit “- choroba wid zustriczi z nedobroju ludynoju; zustricz; neszczasliwyj wypadok”(po polsku można powiedzieć: choroba powstała od spotkania z niedobrym człowiekiem; spotkanie; nieszczęśliwy wypadek). W leczeniu chorób od uroku są używane różne rośliny, np. prystrit (bot.) łac. Lysimachia nummularia L. - werbozilla łuczne, ros. ługowoj czaj, pol. bażanowiec; (bot.) łac.Carlina vulgaris L.; prystritnyk (bot.) łac. Carlina acaulis L. - ros. kolucznik, pol. dziewięćsił przyziemny i pospolity; perestritnyk (bot.), ros. lebieda raskidistaja, pol. lebioda / łoboda rozłożysta. Nazwy te są podyktowane szerokim wykorzystaniem tych roślin w medycynie ludowej, szczególnie przy leczeniu prystritu, czyli uroku. W języku białoruskim jest też roślina o nazwie „urocznik”, wykorzystywana w leczeniu dzieci i ludzi dorosłych od uroku, przelęknięcia się.

Janaczek

Bartek Janaczek zaś pisze do nas w mailu: „Przeczytałem informację, że mogę dowiedzieć się o pochodzeniu swojego nazwiska oraz nazwy miejscowości. W związku z tym mam prośbę. Co oznacza moje nazwisko Janaczek? (...)“

- Podstawą derywacyjną tego nazwiska jest imię Jan - tłumaczy językoznawca. - Imię Jan pochodzi od hebrajskiego Jehohanan i ma znaczenie „Jahwe jest łaskawy“. W językach słowiańskich jest adaptowane w formie Iwan i Jan. Forma Iwan we wczesnym średniowieczu znana była w całej Polsce, później na Kresach Wschodnich. Postać Jan notowana od początku XIII wieku. Forma Janaczek poświadczona źrodłowo w 1631 r., została utworzona od postaci Janak, Janek za pomocą przyrostka -ek w funkcji deminutywnej (żdrobniałej).

Kosmaty Borek

Zgłosili się do nas mieszkańcy wsi Kosmaty Borek w gm. Czarna Białostocka z prośbą o „rozszyfrowanie“ nazwy ich miejscowości.

- Nazwa pochodzi od przymiotnika kosmaty w znaczeniu „porośnięty krzewami, zrośnięty“, a człon Borek - od apelatywu borek jako „młody lasek iglasty“ - tłumaczy prof. Michał Kondratiuk. - Jest to więc nazwa topograficzna, wyrażająca właściwości topo- lub geograficzne osady.

Możne

Władysława Suchocka prosi językoznawcę - za naszym pośrednictwem - o wyjaśnienie etymologii dwóch nazw miejscowości: Olecka i wsi Możne w gm. Olecko (1,5 km na wschód od Olecka).

- Najstarsze poświadczenie miejscowości Możne w źródłach to rok 1564 - brzmiało: Mosznen - rozpoczyna prof. michał Kondratiuk. - W 1601 r. - Moschna; w 1717 r. - Maaschen; w 1785 r. - Mosznen; w latach 1796-1802 - Mosznien; w 1839 r. - Moszin; około 1850 r. - Mossnen; 1879 r. - Mosznen - Możne; w 1938 r. Możne - Moschnen; w 1941 r. - Mooschnen; w 1948 r. Moschnen - Możne; w 1951 r. - Możnie; w 1981 r. Możne. Nazwa wsi pochodzi od odbiorcy nadania z 1564 roku - Michała Możny lub Można (Michael Mossna). Jest to nazwa dzierżawcza, mająca formę przymiotnika liczby pojedynczej rodzaju nijakiego.

Olecko

- Natomiast jeżeli chodzi o Olecko, to miasto powstało około 1560 roku - dodaje prof. Kondratiuk. - Założone zostało przez Albrechta Hohenzollerna, margrabiego brandenburskiego, ostatniego wielkiego mistrza zakou krzyżackiego i pierwszego księcia w Prusach. Od godnosci założyciela nowe miasto nazwane zostało Margrabowo. Obok tej nazwy, używanej jeszcze w XIX w., okoliczna ludność polska używała nazwy Olecko. Nazwa ta została wprowdzona od jeziora Olecko, nad którym miasto leży. Również zamek nosił nazwę taką samą jak jezioro.