Pochodzenie nazwisk: Gałaszkiewicz pochodzi od goły, a Chotycki coś chciał

Nasz Czytelnik Kazimierz Chotycki z Brańska prosi - za naszym pośrednictwem - prof. Michała Kondratiuka o wyjaśnienie etymologii zarówno swojego nazwiska, jak i nazwy miejscowości. - W mojej okolicy nie mieszka nikt, poza mną, o takim nazwisku, ale wiem, że jak się jedzie w stronę Drohiczyna to jest wieś Chotycze - mówi Kazimierz Chotycki. - Może to ma coś wspólnego?

Etymologię nazwy Brańsk prof. Kondratiuk wyjaśnił już w Magazynie "Gazety Współczesnej" 12 czerwca br., zaś dzisiaj zajmuje się analizą nazwiska Chotycki.

Chotycki

- Nazwisko Chotycki pochodzi od nazwy miejscowości Chotcza, która była siedzibą gminy w dawnym województwie radomskim - wyjaśnia językoznawca. - Nazwisko Chotecki w źródłach polskich jest w 1437 r., zaś Chot jeszcze wcześniej - w roku 1372. Można je łączyć z imionami złożonymi typu Chocimir, Chociesław, prasłowiańskim słowem "xoteti" czy gwarowym ruskim chotieti w znaczeniu "chcieć' używanym do dziś na Białostocczyźnie.

W naszym regionie nazwisko Chotycki występuje przede wszystkim w Brańsku. Poza tym w Polsce można je spotkać w Rudzie Śląskiej i w Warszawie.

Gałaszkiewicz

Zgłosił się do nas również pan Witold Gałaszkiewicz z prośbą o wyjaśnienie jego rzadko spotykanego nazwiska. "Dzień dobry, chciałbym za waszym pośrednictwem zadać pytanie o pochodzenie mało spotykanego nazwiska Gałaszewicz, wywodzącego się z wiosek Mochnate i Jagodniki" - pisze w mailu pan Gałaszkiewicz. Prosi też o wyjaśnienie etymologii m.in. nazwy wsi Jagoniki.

- Nazwisko Gałaszkiewicz można łączyć z nazwą osobową Goły (występującą w źródłowych tekstach historycznych już w 1136 r.) i Gołysz (1632) - twierdzi językoznawca. - Te nazwy osobowe zaś pochodzą od goły, golić jak "strzyc", czy gołysz w sensie "biedak, chudopachołek". Podstawą nazwiska jest nazwa osobowa Gołasz, a przyrostkiem -ewicz w funkcji patronimicznej. Nazwisko Gołaszewicz, oznacza syna, potomka osoby o nazwisku Gołasz / Hałasz, Hałysz. Forma gwarowa Hałaszewicz, Hołyszewicz jest ruska, zachowuje cechy języka białoruskiego. Nazwisko występuje m. in. w gminie Hajnówka i innych rejonach Białostocczyzny.

Jagodniki

- Natomiast jeżeli chodzi o wieś Jagodniki w gminie Dubicze Cerkiewne w powiecie hajnowskim, to została ona założona między 1566 a 1569 rokiem - twierdzi prof. Kondratiuk. - W źródłach historycznych nazwa wsi zapisywana jest przeważnie w formie liczby pojedynczej - Jahodnik, z Jahodnika. Oto wykaz zapisów nazwy wsi z różnych lat: Jachodnik (1576 r.), sioło wójta Climunta Niedźwiedzia; Jahodnik (1616 r.); Jahodnik (1772 r.), wieś czynszowa; Jahodnik (1788 r.), "poddani z tej wsi czynsz ogólny płacą, gruntów kupnych nie mają, sami w liczbie 10 zamieszkują, handlem smoły i dziegciu bawią się, łąki innym wsiom wynajmują" [Rękopis z Archiwum historycznego w Wilnie - M.K.]; Jagodnik (1878, 1886); Jagodnik, Jagodniki, wieś (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... tom I-XV, Warszawa 1880-1902, tu tom XV, część I, s. 625); Jagodniki (Skorowidz nazw miejscowości woj. białostockiego, Białystok, 1962 r., Dodatek do Dz.Urz. Nr 6 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku); Jagodniki, współczesne internetowe wykazy miejscowości Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku.

Jak dodaje prof. Kondratiuk, obecna forma urzędowa nazwy wsi powstała w wyniku wyrównania niektórych nazw miejscowości do kategorii nazw rodzinnych, które nie posiadają żadnego wykładnika sufiksalnego, a tylko formę liczby mnogiej.

- Etymologia nazwy wsi. Jahodniki / Jahudnyk to nazwa topograficzna - dodaje prof. Kondratiuk. - Pochodzi od gwarowych wyrazów pospolitych jahodnik, jahudnyk, co oznacza "krzew jagód czarnych, czernicy - Vaccinium myrtillus" lub "miejsce, gdzie rośnie dużo czernicy, w okolicznych gwarach ruskich, zwanej - czorny jahody/ jahudy".

Nazwy miejscowe z formantem -nik, -niki określają w językach ruskich miejsce z rosnącą tam roślinnością. Forma liczby mnogiej tych nazw jest późniejsza, wtórna. Zdaniem niektórych badaczy, zastępowanie nazw miejscowości w formie liczby pojedynczej nazwami w formie liczby mnogiej odbywa się dzięki ogólnej tendencji do wyrażania kolektywnego charakteru osadnictwa i stąd nazwy miejscowe Bereznik przechodzą na Berezniki, Jelnik na Jelniki itd.
Andryjanki

Paweł Owsiejczuk zaś przysłał nam maila, w którym dopytuje o etymologię nazw wsi: Końcowizna w gm. Suraż i Andryjanki w gm. Boćki. O wsi Końcowizna pisaliśmy już tydzień temu, w wydaniu "GW" z dnia 26 czerwca, zaś dzisiaj prof. Kondratiuk omawia nazwę wsi Andryjanki.

- Andryjanki to dawna wieś chłopów szlacheckich i folwark - rozpoczyna prof. Kondratiuk. - Zapewne istniała już w XV wieku. Pierwotnie własność królewska nadana w 1517 roku przeszła w ręce szlacheckie. Z roku 1525 pochodzi potwierdzenie: "dworaninowi Andreju Falkowiczu na razgrahiczenije jego imienija Andrijanczicz s imienijem Botki - Fiedora Iwanowicza Sapiehi "(pierwszego wojewody nowo utworzonego województwa podlaskiego w Wielkim Księstwie Litewskim). Ta pierwotna królewszczyzna rozpadła się na trzy części własnościowe. "Z sioła Andrijanki, w parafii Diadkowiczi i Dołobowo w pow. drohickom, stawiono 6 koni, a z dóbr pana Andreja Bobrownickiego stawiono 3 konie" (według danych popisu wojsk z 1567 r.).

Jak kontynuuje językoznawca, w 1676 roku właścicielami wsi i dworu z poddanymi byli: JP. Starosta rzeczycki i 45 poddanych, JP. Marcin Krasnodębski i JP. Erazm Bobrownicki. W XVIII w. wieś została ponownie scalona, w 1790 r. liczyła z wsiami Koszki i Zarzecze 53 dymy. Cerkiew we wsi Andryjanki już była w XVI wieku. Wieś jest otoczona z trzech stron wsiami drobnej szlachty mazowieckiej. Od 1915 r., na skutek ewakuacji, część mieszkańców przez kilka lat przebywała w Rosji. Po II wojnie światowej 17 rodzin wyjechało na stałe do Związku Radzieckiego. Na ich miejsce osiedłiło się kilka rodzin imigrantów z ZSRR, które potem przeniosły się na Ziemie Zachodnie.

- Nazwa wsi Andryjanki pochodzi od nazw osobowych Andrijanko, Ondrijanko, czyli form zdrobniałych imion Andrijan, Ondrejan, Adrian, Adrijan - twierdzi prof. Kondratiuk. - Imię męskie Adrian, Hadrian jest pochodzenia łacińskiego i pierwotnie znaczyło "człowiek pochodzący z miejscowości Hadria (Adria) w okolicach Wenecji".

Imię jest poświadczone w polskich źródłach z XV w. jako Adryjan. Św. Pod względem znaczeniowym nazwa wsi Andryjanki należy do kategorii nazw rodowych. Początkowa nazwa miejscowości Andrijancziczi była patronimiczną, oznaczała potomków lub poddanych człowieka, którego imię tkwi w nazwie miejscowej.

Dubiaga

Zgłosił się do nas również Czytelnik z prośbą o wyjaśnienie nazwisk Dubiaga i Bazyłyna. - Nazwisko czy przezwisko Dubiaga jest utworzone od ruskiego wyrazu: dub oznaczającego "dąb" za pomocą sufiksu -aga - tłumaczy prof. Kondratiuk. - Nazwiska Dubiaga, Dubiaha, Dubiago są znane w języku rosyjskim, białoruskim i ukraińskim, a także w Polsce. Na Białostocczyźnie obecnie funkcjonują nazwiska: Dub, Duba, Dubiaga, Dubiaha, np. w mieście Augustów i okolicy, we wsiach: Berezyszczu, Dubiażynie, Czeremsze.

Bazyłyna

- Jeżeli zaś chodzi o nazwisko Bazyłyna to pochodzi ono od imienia męskiego Bazyli, a to z języka greckiego od basileus w znaczeniu "wódz, król" i basileios jako "królewski" - twierdzi językoznawca. - W źródłach polskich pojawia się w dwóch postaciach: Bazyli (1430 r.) i wschodniosłowiańskiej Wasilij, Wasyl (1454), przejętej na Ruś z Bizancjum; było imieniem carów rosyjskich. W Polsce imię Bazyli nie należało do imion częstych, dziś spotykane jest na Białostocczyźnie, przeważnie wśród ludności prawosławnej.

Nazwisko utworzone od imienia Bazyli za pomocą przyrostka -ina w funkcji dzierżawczej oznacza "należący (-ca) do Bazylego lub z ukraińskiego Wasyla". Nazwisko ma postać fonetycznie hybrydalną, łączy polskie początkowe: Bazy- z ukraińską częścią -łyna (z wymową twardą, zamiast -lina). Porównaj analogiczne ukraińskie Wasyłyna, znane na Ukrainie od XVI wieku. Zapewne nastąpiła, w danym wypadku, adaptacja ukraińskiego nazwiska do języka polskiego przez zastąpienie części Wasy-(łyna) polskim Bazy-(łyna).

Nazwisko Bazyłyna jest w Polsce bardzo rzadkie - nosi je zaledwie 6 mieszkańców naszego kraju - na podstawie www.nazwiska-polskie.pl.