Pokrewieństwo i ślub

Problematyka ta wygląda nieco odmiennie w regulacjach zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego i w przepisach polskiego Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Pokrótce wyjaśniamy, na czym owe różnice polegają.

Pokrewieństwo w linii prostej

W Kodeksie Prawa Kanonicznego istnieje zakaz zawierania małżeństw pomiędzy krewnymi w linii prostej oraz pomiędzy krewnymi do czwartego stopnia w linii bocznej włącznie. Krewnymi w linii prostej są rodzice, dzieci, dziadkowie, wnuki, pradziadkowie, prawnuki, dzieci drugiego małżonka, ojczym, macocha, dzieci przysposobione.

Pokrewieństwo w linii bocznej

Krewnymi w linii bocznej z kolei są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka (znów mamy tutaj więzy krwi), które nie są krewnymi w linii prostej. Krewnymi w linii bocznej będą więc rodzeństwo, kuzynostwo, ciocie, wujkowie itd.

Liczenie stopni pokrewieństwa

Czym są więc wspomniane stopnie pokrewieństwa w linii bocznej? Łatwo to wyjaśnić na przykładzie. Jan ma dwie córki: Annę i Karolinę. Anna jest krewną Jana w linii prostej w I stopniu, oczywiście tak samo jak jej siostra Karolina. Zliczamy liczbę stopni w linii prostej, jakie dzielą od wspólnego przodka Karolinę i Annę. Wychodzi nam II stopień linii bocznej (I+I), co oznacza, że Karolina i Anna są ze sobą spokrewnione w II stopniu linii bocznej.

Teraz wyobraźmy sobie, że Anna ma syna Tomasza. Gdybyśmy chcieli się upewnić jaki jest stopień pokrewieństwa w linii bocznej pomiędzy Tomaszem a Karoliną, musimy najpierw znaleźć wspólnego przodka. Jest nim oczywiście ojciec Karoliny - Jan, który jest jednocześnie dziadkiem Tomasza. Teraz znów policzmy stopnie. Tomasz, jako wnuk Jana, jest jego krewnym w II stopniu linii prostej, natomiast Karolina, jak już wspomniano, jest córką Jana, co oznacza, że jest z nim spokrewniona w I stopniu linii prostej.

Teraz dodajemy do siebie stopnie pokrewieństwa dzielące Karolinę i Tomasza od wspólnego przodka i wychodzi nam, że są oni spokrewnieni w III stopniu linii bocznej (I+II).

Aby uniknąć skomplikowanych wyliczeń, w tym miejscu warto podać najczęściej spotykane „kombinacje”, jakie mogą wystąpić przy zawieraniu związków małżeńskich pomiędzy członkami rodziny:

- brat i siostra są krewnymi w II stopniu linii bocznej,

- wuj i siostrzenica są krewnymi w III stopniu linii bocznej,

- stryj i bratanica są krewnymi w III stopniu linii bocznej,

- ciotka i siostrzeniec są krewnymi w III stopniu linii bocznej,

- ciotka i bratanek są krewnymi w III stopniu linii bocznej,

- kuzyn i kuzynka są krewnymi w IV stopniu linii bocznej,

- mężczyzna i wnuczka jego brata lub siostry są krewnymi w IV stopniu linii bocznej,

- kobieta i wnuk jej brata lub siostry są krewnymi w IV stopniu linii bocznej.

Dyspensa ordynariusza miejsca

W świetle prawa kanonicznego istnieje możliwość zawarcia ważnego kanonicznie małżeństwa przez osoby spokrewnione w III lub IV stopniu linii bocznej, po uzyskaniu stosownej dyspensy udzielonej przez ordynariusza miejsca, czyli biskupa miejsca stałego zamieszkania wymienionych osób (ewentualnie biskupa miejsca, w którym osoby te mają tymczasowe zamieszkanie, jeżeli przebywają z zamiarem pozostawania tam przynajmniej przez trzy miesiące).

Należy także zwrócić uwagę na fakt, że nie tylko w zalegalizowanych związkach istnieją więzi pokrewieństwa w linii bocznej. Należy pamiętać, że więzi te będą łączyć przykładowo także córkę pochodzącą z kanonicznego małżeństwa, jak i nieślubne dziecko jej ojca zrodzone z innej niż jej matka kobiety. Będą oni krewnymi w II stopniu linii bocznej.

Różnice w prawie polskim

W świetle art. 14 § 1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej. Jednakże z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi.

W myśl art. 617 § 1 k.r.o. krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Natomiast krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej. Ustawowy zakaz dotyczy krewnych w linii prostej, niezależnie od stopnia pokrewieństwa. Jednakże w linii bocznej zakaz dotyczy wyłącznie rodzeństwa, które jest ze sobą spokrewnione w drugim stopniu.

Zgodnie z art. 618 § 1 k.r.o. powinowactwo to wynikający z małżeństwa stosunek prawny łączący małżonka z krewnymi drugiego małżonka. Powinowactwo trwa pomimo ustania małżeństwa, a linię i stopień powinowactwa określa się według linii i stopnia pokrewieństwa.

Podsumowując, zasadniczą różnicą pomiędzy przepisami Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego w stosunku do Kodeksu Prawa Kanonicznego jest to, że według unormowań zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego, co do zasady, nie można zawierać małżeństw pomiędzy krewnymi w linii prostej oraz pomiędzy krewnymi do IV stopnia w linii bocznej włącznie, natomiast w świetle przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, zakazane jest zawieranie małżeństw pomiędzy krewnymi w linii prostej (czyli tak samo, jak w prawie kanonicznym) oraz pomiędzy rodzeństwem, czyli pomiędzy krewnymi w II stopniu linii bocznej.