Pracodawca może nie tworzyć funduszu świadczeń socjalnych

Pracuję w prywatnej spółce zatrudniającej około 30 pracowników. Kilka lat temu pracodawca zlikwidował zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Czy brak tego funduszu w firmie zatrudniającej ponad 20 pracowników jest zgodny z przepisami? - Zapytał Pan Janusz.

- Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, fundusz tworzą pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. W świetle treści art. 4 ustawy, obowiązek utworzenia funduszu nie jest jednak obligatoryjny. Pracodawca może podjąć decyzję o czasowym odstąpieniu od tworzenia funduszu, może ustalić inne (zarówno wyższe, jak i niższe) niż określone w ustawie wysokości odpisów na fundusz, bądź też w ogóle zrezygnować z jego tworzenia. Wszystkie opisane wyżej zmiany mogą nastąpić na czas nieokreślony lub określony, np. na czas przejściowych trudności finansowych pracodawcy. Jednakże w tym ostatnim przypadku niezbędne jest precyzyjne określenie okresu, w jakim fundusz nie będzie tworzony.

Aby rezygnacja z tworzenia funduszu była skuteczna, niezbędna jest zgoda załogi.

I tak, jeśli u danego pracodawcy pracownicy są objęci układem zbiorowym pracy, zmiany w zakładowym funduszu świadczeń socjalnych wprowadzane są protokołem dodatkowym, w trybie przewidzianym dla wprowadzania zmian w zbiorowych układach pracy, co wymaga konsultacji ze związkami zawodowymi i podlega rejestracji przez Państwową Inspekcję Pracy.

Z kolei u pracodawców, u których pracownicy nie są objęci układem zbiorowym pracy, zmiany w ZFŚS wprowadza się w drodze aneksu do regulaminu wynagradzania. Treść regulaminu musi być uzgodniona z zakładową organizacją związkową. Jeżeli w zakładzie nie ma związków zawodowych, postanowienie o nieutworzeniu ZFŚS pracodawca ustala z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów (art. 8 ust. 2 w związku z art. 4 ustawy o ZFŚS).

Aneks do regulaminu wynagradzania nie wymaga rejestracji przez PIP i wchodzi w życie w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia go pracownikom przez pracodawcę w sposób u niego przyjęty. Co istotne, brak zgody związków zawodowych bądź przedstawiciela pracowników powoduje, że nie można wprowadzić postanowień o nietworzeniu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub zmniejszaniu odpisu na ten cel.

Nie wystarczy zatem samo poinformowanie pracowników o podjętej decyzji. Jeśli pracodawca ograniczy się jedynie do poinformowania pracowników o nietworzeniu w danym roku funduszu, jego decyzja będzie bezskuteczna.