Przedawnienie możliwości otrzymania pieniędzy z zachowku

W 2011 roku zmarł mój dziadek. Cały majątek zapisał w testamencie jednemu z wnuków. Byłam wtedy osobą niepełnoletnią i nie wiedziałam, że mogę ubiegać się o zachowek. Gdyby nie testament, odziedziczyłabym po dziadku jedną czwartą spadku. Czy mimo upływu 5 lat od śmierci dziadka, nadal mogę ubiegać się o zachowek?

Przepis art. 1007 § 1 Kodeksu cywilnego mówi, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu. Problem polega na tym, że o terminie otwarcia i ogłoszenia testamentu nie zawiadamia się osób zainteresowanych. Dopiero po ogłoszeniu testamentu sąd spadku albo notariusz zawiadamiają - w miarę możliwości - osoby, których zapisy z testamentu dotyczą oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku. Istnieje zatem ryzyko, że osoba uprawniona do zachowku, nie będzie tego prawa świadoma i nie zdąży wystąpić o zachowek w odpowiednim terminie. Dlatego sądy łagodniej podchodzą do przekroczenia terminu określonego w przepisach. Na przykład, w wyroku z 17 września 2010 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że jeśli uprawniony do udziału w schedzie nie wie o swoim prawie, bieg przedawnienia roszczenia nie rozpocznie się (sygn. akt II CSK 178/10).

Głosuj Wybierzmy 10. najlepszych sportowców województwa podlaskiego 2016 roku!

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że termin przedawnienia roszczeń o zachowek został stosunkowo niedawno wydłużony. Do 23 października 2011 r. były to trzy lata. Tego dnia zaczęła obowiązywać nowelizacja Kodeksu cywilnego, która wprowadziła pięcioletni termin przedawnienia. Nowy termin dotyczył nie tylko roszczeń powstałych po tej dacie, lecz wszystkich, które nie zdążyły się przedawnić do 23 października 2011 r. Oznacza to, że jeżeli spadkodawca zmarł 22 października 2008 r., to roszczenie o zachowek przedawniło się po trzech latach, czyli 22 października 2011 r. Chyba, że zostawił testament i jego ogłoszenie nastąpiło później niż w dniu śmierci. Wtedy termin na żądanie zachowku zaczął biec od dnia ogłoszenia testamentu i 23 października 2011 r. nie upłynął jeszcze, lecz wydłużył się o dwa lata.

Wspomniała też Pani, że w chwili śmierci dziadka, była Pani niepełnoletnia. Niestety, w przeciwieństwie do przepisów o zasiedzeniu, czy też przepisów dotyczących roszczeń dzieci przeciwko rodzicom czy też przeciwko osobom sprawującym opiekę bądź kuratelę, przepisy dotyczące zachowku nie przewidują taryfy ulgowej dla osób niepełnoletnich. W tym przypadku bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z chwilą ogłoszenia testamentu lub czasami jeszcze wcześniej, bo już z chwilą otwarcia spadku (tj. w dacie śmierci spadkodawcy).

Tak się dzieje wówczas, gdy spadkodawca rozdysponuje swoim majątkiem jeszcze za życia, obdarowując tylko niektóre osoby z kręgu osób uprawnionych na podstawie ustawy do spadku lub wręcz obdarowując osoby trzecie, a bliskich nie, lub obdarowując je w mniejszym stopniu. Na przykład, w sytuacji, gdy ojciec obdarował mieszkaniem partnerkę, z którą żył bez ślubu, jego dzieci mogą żądać od partnerki zachowku. W takich sytuacjach bieg terminu przedawnienia liczy się od otwarcia spadku, czyli - zgodnie z art. 924 k.c. - od chwili śmierci spadkodawcy.