Pytanie do specjalisty. Jesteś dorosły i jesteś zdrowy ? Zostań honorowym krwiodawcą

- Czy krwiodawstwo jest potrzebne?

- Głównym zadaniem krwi jest transport tlenu i składników pokarmowych do komórek i transport powrotny produktów końcowych przemiany materii. Krew jest lekiem, którego ciągle nie ma czym zastąpić. Są próby stworzenia sztucznej krwi lub wyhodowanej w laboratoriach, ale to ciągle odległa perspektywa. Na dziś nie ma leku, który zastąpiłby krew. Znane są związki, które przenoszą tlen, ale są na tyle niedoskonałe i niebezpieczne, że nie znalazły powszechnego zastosowania. Dlatego krwiodawstwo jest bardzo potrzebne.

- Kto może oddać krew?

- Każda osoba, która czuje się zdrowo, jest pełnoletnia, u której badania nie wykryją nic, co może zagrozić biorcy krwi lub samemu dawcy. Centra krwiodawstwa stoją bowiem na straży bezpieczeństwa i biorcy, i dawcy. Górna granica wieku krwiodawcy nie jest sztywna, przyjmuje się wiek 65 lat, ale gdy ktoś regularnie oddaje krew, to często robi to nawet do 70. roku życia. Mamy wiele przykładów, gdy np. 70 letni dawca przyprowadza do nas wnuczkę, która właśnie dostała dowód osobisty i chce oddać krew. Musi to być też osoba ważąca co najmniej 50 kg. Zakażenie wirusem zapalenia wątroby i wirusem HIV wyklucza dożywotnio bycie krwiodawcą. Można też być wykluczonym czasowo. Np. wykonanie tatuażu, przekłucie uszu zawieszają dawcę na 6 miesięcy. Podobnie duże zabiegi operacyjne każą nam wstrzymać oddawanie krwi do 6 miesięcy. Szczepienia wykluczają dawcę na okres od 2 dni do 4 tygodni. Krwi nie pobieramy od kobiet w ciąży, od osób z niedokrwistością.

Dużym problemem dla krwiodawstwa jest też borelioza. Musimy mieć pewność, że u dawcy choroba została wyleczona, a nie zawsze można to jednoznacznie stwierdzić.

- Czy krew jest taka sama?

- Mamy cztery grupy główne krwi: A, B, O i AB wynikające z obecności antygenów A i B. Oprócz nich na krwinkach czerwonych może być ponad sto innych antygenów. W tym też antygen RhD, którego obecność określa się jako Rh plus. W naszej populacji najwięcej jest osób z grupą krwi A, najmniej AB. Pomimo, że grupa AB jest najrzadsza to pacjent z tą grupą nie musi się bać, że zabraknie mu krwi, ponieważ można mu przetoczyć zamiennie krwinki grup A, B, AB lub O. Z kolei osoby z grupą O Rh minus są najcenniejszymi i najczęściej przez nas zapraszanymi dawcami, ponieważ krew tej grupy jest uniwersalna. Przetaczamy ją w nagłych przypadkach takich jak urazy komunikacyjne, masywne krwotoki, gdy potrzebna jest pilna transfuzja i nie ma czasu na oznaczenie grupy krwi pacjenta. Krew grupy O Rh minus jest także najbezpieczniejsza do transfuzji u najmłodszych dzieci: noworodków i wcześniaków. Gdy w banku krwi mamy grupę O, wiemy, że każdemu pacjentowi możemy pomóc.

- Jaki dokument potwierdza to, jaką mamy grupę krwi?

- Są trzy wiarygodne dokumenty: wynik z laboratorium, w formie klasycznej papierowej lub w postaci plastikowej karty tzw. Karty grupy krwi oraz wpis w książeczce krwiodawcy.

- Jak zostać krwiodawcą?

- Najpierw odbywa się rejestracja, do której potrzebny jest dokument ze zdjęciem. Potem trzeba wypełnić szczegółowy kwestionariusz (trzeba odpowiedzieć na pytania dotyczące m.in. przebytych chorób, przeszczepów czy podróży). Następnie od dawcy pobierana jest próbka krwi i na miejscu jest robione badanie określające poziom hemoglobiny. Od tego zależy, czy taka osoba będzie mogła oddać krew. Kolejny krok to podstawowe badanie lekarskie i udzielenie zgody na pobranie krwi. Jeśli nie ma przeciwwskazań, pobierane jest standardowo 450 ml krwi. Czas donacji wynosi od 3 do 10 minut. Dobrze jest jeszcze potem chwilę zostać na miejscu, zwłaszcza przy pierwszym oddaniu krwi, gdy nie znamy reakcji swojego organizmu na utratę krwi. Po oddaniu krwi dawca otrzymuje ekwiwalent kaloryczny 4500 kcal, czyli 7-8 czekolad.

- Czy można oddawać krew lub jej składniki za wynagrodzeniem?

- Aby krwiodawstwo było bezpieczne, nie może być motywowane materialnie. Jeżeli motywem jest chęć niesienia pomocy innym, dawca nie ma powodu, aby zatajać ważne informacje związane z jego zdrowiem, które mogłyby zaszkodzić biorcy oddanej krwi.
W naszym kraju dawcy oddający krew przetwarzaną na odczynniki do badania krwi, mogą uzyskać ekwiwalent pieniężny.

- Czy honorowemu krwiodawcy przysługują przywileje?

- W dniu oddania krwi krwiodawcy przysługuje zwolnienie z pracy lub nauki. Krwiodawcom należy się zwrot kosztów podróży związanej z donacją, mogą też odliczyć wartość oddanej krwi od podatku. Mężczyźni, którzy oddadzą 6 litrów krwi i kobiety po oddaniu 5 litrów uzyskują tytuł zasłużonego honorowego dawcy, który uprawnia do korzystania ze świadczeń ambulatoryjnych i leczenia szpitalnego oraz świadczeń w aptekach poza kolejnością. Zasłużonym honorowym krwiodawcom przysługują też bezpłatne leki z listy podstawowej i uzupełniającej. W wielu miastach, w tym w Białymstoku, honorowi krwiodawcy, którzy oddali kilkanaście litrów krwi mają bezpłatny przejazd komunikacją miejską.

- Co dzieje się z oddaną krwią?

- Wytwarzamy z niej bezpieczne i skuteczne produkty lecznicze. Pobrana pełna krew to materiał wyjściowy. Rozdzielamy ją na składniki: krwinki czerwone, płytki krwi i osocze. Krwinki czerwone i płytkowe często filtrujemy, usuwając leukocyty i/lub napromieniowujemy promieniami gamma, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia reakcji niepożądanych, które mogą wystąpić u pacjentów.

- Czy przetaczana krew jest bezpieczna?

- Tak. Większym prawdopodobieństwem jest uderzenie przez piorun niż możliwość zakażenia przez przetoczenie krwi. O tym, że produkt jest bezpieczny wiemy, gdy wykonamy wszystkie badania z próbek, pobranych podczas donacji. Najpierw sprawdzamy serologicznie czy w krwi są antygeny lub przeciwciała do wirusów zapalenia wątroby, HIV, następnie sprawdzamy metodami biologii molekularnej czy w krwi nie ma materiału genetycznego tych wirusów.

- Kiedy jest największe zapotrzebowanie na krew?

- W okresie wiosenno-letnim, od maja do października. Główną przyczyną jest większa liczba urazów i wypadków komunikacyjnych. Dlatego intensywniej zapraszamy do oddawania krwi latem. Wtedy organizujemy też więcej akcji krwiodawstwa, aby krwi nikomu nie zabrakło.
Wszystkim krwiodawcom składam wyrazy uznania oraz najserdeczniejsze życzenia z okazji ich święta, które przypada 14 czerwca.