Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Siniło to ten, który farbował bieliznę

Dorota Naumczyk, prof. Michał Kondratiuk
pixabay
Kilkuset Czytelników „GW” zgłosiło się za naszym pośrednictwem do prof. Michała Kondratiuka z prośbą o rozszyfrowanie ich nazwisk i nazw miejscowości. Na razie więc wstrzymujemy przyjmowanie kolejnych zgłoszeń, by językoznawca mógł zająć się tymi, które otrzymał.

Nasza Czytelniczka Zofia Sylpaczuk-Fiedorczuk pisze do nas w mailu: „Witam. Jestem bardzo ciekawa, skąd pochodzi nazwisko Sylpaczuk. W Polsce nosi je zaledwie kilkanaście osób, które są członkami jednej rodziny.

SYLPACZUK

- Nazwisko to zostało prawdopodobnie zniekształcone kancelaryjnie przez dodanie wstawnego [L] do właściwej formy Sipaczuk - rozpoczyna prof. Michał Kondratiuk. - Podstawą derywacyjną nazwiska Sipaczuk jest forma Sipa, Sipak, Sip-acz, pochodząca od wyrazu pospolitego sipieć w sensie „chrypieć“. Białoruskie sipieć oznacza „syczeć; chrypieć, mieć chrypkę“, a sipacz, sipak, sipajła to „człowiek sipaty, chrypiwy“. W źródłach historycznych na Białorusi w XVI-XVIII w. poświadczono nazwiska Sipa, Sipko, Sipajło, Sipowicz i inne. Nazwisko Sipaczuk, Sypaczuk zostało uformowane za pomocą patronimicznego formantu -uk i ma znaczenie „syn, potomek“ osoby o nazwisku charakteru przezwiskowego Sipa, Sipacz, Sipak.

W Polsce północno-wschodniej nazwisko Sylpaczuk można spotkać m.in. w Białymstoku (7 osób) i Łapach (4 mieszkańców) - na podst. www.nazwiska-polskie.pl

WAŻNY

Kolejny nasz Czytelnik Marcin Ważny z Cieszanowa (woj.podkarpackie) pisze: „(...)chciałbym zapytać o pochodzenie mego nazwiska. Patrząc na mapę Polski to najwięcej osób o tym nazwisku jest wlaśnie w powiecie lubaczowskim, z którego pochodzę(...)“.

- Nazwisko to poświadczone jest w źródłach polskich w 1493 roku - twierdzi językoznawca. - Ma ono kilka znaczeń: ważny jako „liczący się, doniosły“, a dawniej też „ciężki“ oraz poważny, zachowujący powagę, mający zasadnicze znaczenie. Dawniej też słowo ważny oznaczało „okazały“. Formy Ważniak, Ważnik (1454 r.) mogą pochodzić od apelatywu ważnik jako dozorca wagi. Formy pochodne od podstawy Ważny to: Ważniewicz, Ważniewski, Ważni-aczuk. W języku białoruskim było w XVI w. nazwisko Ważnik, w ukraińskim Ważnyj w znaczeniu „człowiek, który waży“ oraz spichlerz zwany na Białorusi ważnica, ważnia. Obecnie w języku rosyjskim jest nazwisko Ważnow.

Nazwisko Ważny możemy spotkać głównie w południowej Polsce - w okolicach Wrocławia, Rzeszowa, Tarnowa, Lubaczowa, Krakowa. W województwie podlaskim spotykane jest ono bardzo rzadko - nosi je zaledwie kilku mieszkańców Ziemi Łomżyńskiej.

SINIŁO

Marek Siniło z miejscowości Ostra Góra w gm. Korycin pisze: „Na wstępie chciałbym pogratulować panu profesorowi ciekawego cyklu artykułów w Gazecie Współczesnej. Proszę o wyjaśnienie nazwiska Siniło.“

- Siniło to nazwisko pochodzenia apelatywnego, od białoruskiego siniła jako „substancja, którą farbują lub malują na kolor siny“, od ukraińskiego synyło w znaczeniu „sina farba“, rosyjskiego siniło - „substancja do farbowania na granatowo; barwienia na niebiesko“; sinit’ bieljo - „farbować bieliznę“. Na Białorusi znane są nazwiska Siniła, Siniłau, Sinilewicz, współczesne nazwiska rosyjskie to Siniłow, Siniłkin i inne.

W naszym regionie nazwisko Siniło występuje głównie w Białymstoku (46 osób), ale spotkać je można też w Augustowie, Czarnej Białostockiej, Kleosinie, Łapach, Wasilkowie, Sokółce (noszą je pojedynczy mieszkańcy tych miejscowości.)

STAROWIEŚ

W mailu od kolejnej naszej Czytelniczki czytamy: „Nazywam się Anna Ochrymiuk. Pochodzę ze wsi o nazwie Starowieś, położonej w powiecie bielskim, w gminie Boćki. Chciałabym się dowiedzieć, skąd wzięło się nazwisko Ochrymiuk oraz nazwa mojej miejscowości Starowieś“.

- Najstarsza znana informacja o tej wsi pochodzi z 1577 roku z księgi poborów podatków, nr 47, opublikowanej w pracy Aleksandra Jabłonowskiego, Podlasie, t.VI, część I (Warszawa 1908, s. 182), gdzie zapisano „Stara wieś włók 24 z bojarskimi, komorników 2” we Włości Boćkowskiej - cytuje prof. Kondratiuk. - Następna informacja pochodzi z Rękopisu Regestru pogłównego dwojga w roku 1676 uchwalonego: „Wieś Stara, parafia Ruska, ma poddanych 45 do dworu Boćki“. Kolejny zapis to: Starosielce 1790 r., par. Boćki - rękopis „Taryfa dymów i podatku podymnego z dóbr ziemskich w woj. podlaskim leżących“. Mamy jeszxcze zapisy: Staroje - Sieło (Wieś), wieś, dobra Jewg. Pogodina, lata 1878 i 1886 według Spiska ziemlewładienij w Grodnienskoj gubiernii, P. Dikowa; Starowieś - wieś i dobra, gm. Dubiażyn (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego...t. XI, s. 266); Starowieś - 1921 r., wieś ma 41 domów i 189 mieszkańców, gm.Łubin, pow. bielski.

Jak dodaje językoznawca, forma gwarowa nazwy wsi to: Stare Seło, Staroho Seła, starosielski.

- Nazwa tej wsi należy do kategorii nazw kulturowych - uzupełnia prof. Michał Komndratiuk. - Nazwy te oznaczają dzieła rąk ludzkich albo urządzenia, instytucje i wytwory kultury społecznej i duchowej. Podstawą tej grupy nazw miejscowych są przeważnie wyrazy pospolite odnoszące się do materialnego i duchowego życia człowieka przeniesione do funkcji toponomastycznej bez zmian morfologicznych. W danym wypadku wchodzą tu wyrazy: sioło, wieś, przymiotniki stary, stara.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na wspolczesna.pl Gazeta Współczesna