„Śmierć pułkownika” Adam Mickiewicz. Streszczenie i opracowanie utworu. Powtórz przed egzaminem ósmoklasisty

• Rodzaj: liryka;
• Gatunek: wiersz;
• Czas i miejsce akcji: 1831 rok, m.in. bór, chatka leśnika;
• Problematyka: walka kobiet o niepodległość na przykładzie wybitnej Emilii Plater. Poeta przedstawił ją jako bohaterkę godną naśladowania, prawdziwą patriotkę, która była gotowa walczyć i poświęcić życie za najwyższą wartość – ojczyznę;
• Geneza: wiersz postał w 1832 roku, tuż po upadku powstania listopadowego (1830–1831) Mickiewicz oddał w utworze cześć Emilii Plater, autentycznej postaci, która była bohaterką powstania. „Śmierć pułkownika” opowiada o ostatnich chwilach Emilii i wielkim żalu i szacunku, jakie odczuwało jej otoczenie, kiedy odchodziła.

Utwór rozpoczyna się od informacji o śmierci pułkownika. Dzieje się to w środku lasu w chatce leśnika. Okoliczni mieszkańcy wypytują o zdrowie bohatera, a wieść o jego bliskiej śmierci doprowadza ich do płaczu i żalu.

W głuchéj puszczy, przed chatką leśnika,
Rota strzelców stanęła zielona;
A u wrót stoi straż Pułkownika,
Tam w izdebce Pułkownik ich kona.

Opłakują go, gdyż był to człowiek o wielkiej odwadze i mądrości, bardzo ceniony przez lud i przez żołnierzy. Porównywany jest do hetmana Stefana Czarnieckiego, sławnego wodza, który prowadził efektywne walki podczas potopu szwedzkiego.

Kazał konia Pułkownik kulbaczyć,
Konia w każdéj sławnego potrzebie;
Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć,
Kazał przywieść do izby — do siebie.
Kazał przynieść swój mundur strzelecki,
Swój kordelas i pas i ładunki;
Stary żołnierz, — on chce, jak Czarniecki,
Umierając, swe żegnać rynsztunki.

Kolejno dowiadujemy się, że żołnierze, którzy służyli pod dowództwem konającego bohatera, to byli dawni podkomendni Tadeusza Kościuszki, co podkreśla, że pułkownik jest wyjątkowym dowódcą, człowiekiem godnym zaufania, sugeruje, że dokonał wielkich czynów.

Nawet starzy Kościuszki żołnierze,
Tyle krwi swéj i cudzéj wylali,
Łzy ni jednéj — a teraz płakali,
I mówili z księżami pacierze.

W zakończeniu dowiadujemy się, że opłakiwanym pułkownikiem jest Emilia Plater, bohaterka narodowa i kapitan Wojska Polskiego podczas powstania listopadowego.

Lecz ten wódz, choć w żołnierskiéj odzieży,
Jakie piękne dziewicze ma lica?
Jaką pierś? — Ach, to była dziewica,
To Litwinka, dziewica-bohater,
Wódz Powstańców — Emilija Plater!

Emilia Plater to urodzona na Litwie szlachcianka. Przystąpiła do powstania, organizując wcześniej liczny oddział partyzantów. Była osobą odważną, szlachetną i religijną. Posiadała typowe rycerskie cechy, a ponadto nie zważała na trudności i wymagania społeczne wobec kobiet, tylko realizowała potrzebę walki w obronie ojczyzny, wykazując się wyjątkowym talentem wojskowym.

Pragnęła umrzeć jak Czarnecki, ze zbroją i swoim koniem przy boku. Sława o jej czynach i bohaterstwie była wielka, bo nawet prości ludzie martwili się o jej zdrowie.

W wierszu nie ma wielu informacji o bohaterce i jej czynach. Warto wiedzieć, że była urodzoną na w Wilnie polską hrabianką, córką Franciszka Ksawerego Broel-Plater i Anny von der Mohl. Wychowywała się z dwoma kuzynami, którzy mogli mieć wpływ na jej zainteresowania historią i wojskowością. Angażowała się w młodzieńcze ruchy wolnościowe. Sama zorganizowała oddział kilkuset partyzantów, którym skutecznie dowodziła podczas powstania listopadowego. Zmarła w wieku 25 lat.