Ma być tłusto i bez umiaru. Tłusty czwartek już dziś! Jak świętowano go na wsi? Skąd wziął się zwyczaj smażenia pączków?

Tłusty czwartek jest świętem ruchomym, uzależnionym od terminu Wielkanocy. W 2024 roku wypada dość szybko - 8 lutego. Tego dnia cukiernie, piekarnie i markety będą przeżywać oblężenie. W ostatnich latach lokale potrafiły sprzedać tego dnia kilka tysięcy lukrowanych lub pudrowanych kul. Klienci i teraz będą chcieli skosztować pączków i faworków, jednak ze względu na wysokie ceny, w pudełkach może znaleźć się ich mniej.

Wiele tradycji tłustego czwartku dotyczy wsi. Świętowanie rozpoczynało bowiem ostatni tydzień ludowych zapustów, musiało być hucznie i smacznie. Na stołach pojawiało się mnóstwo jedzenia i alkoholu, menu jednak uzależnione było od zamożności właścicieli. W bogatych domach można było znaleźć dzika, sarnę, wino lub domowe nalewki, w tych mniej zamożnych kaszę, kapustę, słoninę lub kiełbasę.

– Słodkie pączki w Polsce zyskały popularność dopiero w XVI wieku. Wyspecjalizowana produkcja w wielu warszawskich cukierniach rozwinęła się w XVII i XVIII wieku. W tym czasie do wyrobu pączków zaczęto używać drożdży. Wcześniej robiono je z ciasta chlebowego i nadziewano skwarkami ze słoniny lub boczku. Nie były więc słodkie a tłuste, a w dodatku bardzo ciężkie i twarde – mówi nam Agnieszka Domagała z Muzeum Wsi Radomskiej.

O pączkach wspominali m.in. Adam Mickiewicz w „Dziadach” i Władysław Reymont w „Chłopach”. Od wieków wierzy się, że spożycie drożdżowych kul w tłusty czwartek przyniesie pomyślność na resztę roku. W zależności od regionu pączki smaży się inaczej, z ciasta wyrabia się też inne frykasy, które umilą celebrowanie tłustego czwartku. W całym kraju popularne są faworki, zwane też chruścikami, we wschodniej części bliny, a na Śląsku kreple.

W przeszłości tłusty czwartek był okazją nie tylko do nieumiarkowanego jedzenia, ale też zabawy. Urządzano kobiece spędy i biesiady. W niektórych regionach panie chodziły od domu do domu z kukłą zwaną mięsopustem i zbierały datki od panien oraz mężatek. Na przełomie XIX i XX wieku zrezygnowano z tego obrzędu.

– Tłusty czwartek w niektórych miejscach nazywany był combrem, babskim combrem lub combrowym czwartkiem. Kobiece hulanki popularne były głównie w Krakowskiem czy Poznańskiem. Ale i w Radomskiem zamężne gospodynie urządzały w tłusty czwartek – przypomina Muzeum Wsi Radomskiej.

Jak zrobić smalec? Przepisy od gospodyń wiejskich

Co ciekawe, pączki znane są nie tylko w Polsce. W kuchni arabskiej smaży się słodkości oblane miodem, w Ameryce na każdej stacji dostępne są donuty, czyli pączki, ale z dziurą w środku. Hiszpanie stawiają na churros, czyli słodkie paluszki z cukrem lub czekoladą, a w prawosławnej Rosji na stołach królują naleśniki.