Wielu spadkobierców? Spadek można podzielić albo dowolnie, albo w sądzie

Wraz z rodzeństwem nabyłam prawo do spadku po rodzicach. W skład majątku spadkowego wchodzi mieszkanie, samochód i gotówka w banku. Jaka jest procedura działu spadku?

- Podział spadku możliwy jest na dwa sposoby: poprzez zawarcie umowy pomiędzy wszystkimi spadkobiercami lub w drodze postępowania przed sądem.

Umowny dział spadku możliwy jest tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do samej konieczności podziału spadku i sposobu jego dokonania. Mogą wówczas dowolnie ukształtować sposób i warunki dokonania podziału spadku. Jedynym obostrzeniem jest zgodność takiej umowy z prawem oraz zasadami współżycia społecznego.

Natomiast z sądowym podziałem majątku będziemy mieć do czynienia zazwyczaj wtedy, gdy pomiędzy spadkobiercami istnieje spór co do sposobu dokonania podziału spadku. W niektórych jednak przypadkach dokonanie działu spadku przez sąd może okazać się korzystniejsze dla spadkobierców, nawet jeżeli nie ma sporu między nimi. Będzie tak np. w sytuacji, gdy spadkodawca nabył własność nieruchomości poprzez instytucję zasiedzenia, ale nie uzyskał w tym zakresie stosownego orzeczenia. Wówczas można wyjaśnić tę kwestię, zazwyczaj jednak w takich przypadkach postępowanie działowe kończy się zawarciem ugody przed sądem. W toku postępowania sądowego działem powinien zostać objęty cały majątek spadkowy.

Z wnioskiem do sądu o dokonanie podziału majątku spadkowego może zwrócić się każdy ze spadkobierców lub nabywca spadku, a więc osoba, która nabyła udział w spadku od spadkobiercy. Pierwszym etapem postępowania sądowego o dział spadku jest ustalenie składu majątku spadkowego i jego wartości. Ustalenie majątku spadkowego - rzeczy i praw wchodzących w skład spadku - następuje na dzień otwarcia spadku, a więc na dzień śmierci spadkodawcy. Natomiast dla ustalenia wartości poszczególnych przedmiotów miarodajna jest chwila dokonywania podziału. Jednakże, jeżeli spadkobiercy zgodnie ustalą wartość majątku spadkowego, to sąd jest związany taką wartością i nie musi dokonywać własnych ustaleń w tym zakresie. Postępowanie sądowe ma na celu przede wszystkim ustalenie oraz przyznanie poszczególnym spadkobiercom należnych im sched spadkowych.

Majątek spadkowy może być podzielony między spadkobierców poprzez podział fizyczny lub podział cywilny.

Podział fizyczny polega na tym, że poszczególne przedmioty wchodzące w skład spadku zostają podzielone fizycznie i przyznane poszczególnym spadkobiercom stosownie do wysokości posiadanych w majątku spadkowym udziałów. Jeżeli w ramach tego podziału wartość otrzymanych przez danego spadkobiercę przedmiotów jest niższa niż wysokość posiadanego w majątku spadkowym udziału, wówczas możliwe jest ustalenie na rzecz takiego spadkobiercy dopłat, wyrównujących wskazane różnice. Ponadto, w ramach wskazanego podziału możliwe jest przyznanie niektórych przedmiotów spadkowych jednemu lub niektórym ze spadkobierców, oczywiście z obowiązkiem dokonania spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców w wysokości przewyższającej należny udział spadkobierców, którzy otrzymali przedmioty spadkowe. Ten sposób podziału majątku spadkowego jest jednak możliwy tylko w sytuacji, gdy spadkobiercy wyrażą taką wolę.

Podział cywilny polega z kolei na sprzedaży rzeczy wchodzących w skład majątku spadkowego, a następnie na podziale uzyskanej kwoty pomiędzy spadkobierców (stosownie do wysokości posiadanych przez nich udziałów). Podział cywilny stosowany jest głównie w przypadku, gdy do majątku spadkowego wchodzi przedmiot, który jest z reguły niepodzielny, natomiast przyznanie go jednemu ze spadkobierców nie jest możliwe z powodu braku możliwości dokonania spłat na rzecz pozostałych spadkobierców.

W postępowaniu sądowym z reguły to sąd decyduje, który podział - fizyczny czy cywilny - należy w danej sprawie zastosować. Jeśli jednak spadkobiercy zgłoszą sposób podziału, to z reguły sąd takim wnioskiem jest związany i ma obowiązek go uwzględnić.