Wykorzystaj zasady i pomyśl krytycznie

Często sugerujemy się też tym, co inni, uznawani przez nas za autorytety, nam mówią. Na przykład mama tłumaczy, że śniadanie to najważniejszy posiłek dnia.
Czasem decyzje podejmujemy pod wpływem emocji, np. dzisiaj do szkoły pojadę nowym rowerem, bo lubię robić wrażenie na kolegach. Gdy jednak okaże się, że popełniliśmy błąd, to jego konsekwencje nie są dotkliwe.

Sytuacja staje się trudniejsza, gdy taką "oczywistą" decyzję podejmujemy w istotnej sprawie i w przypadku pomyłki będziemy borykać się z nieprzyjemnymi konsekwencjami. Wówczas warto dłużej zastanowić się, czy "czarne jest zawsze czarne". Sposobem na uniknięcie takiej sytuacji jest wykorzystanie zasad krytycznego myślenia. Krytyczne myślenie to nie krytykowanie kogoś lub czegoś, lecz myślenie, w czasie którego jesteśmy świadomi tego, czym kierujemy się oraz jak dochodzimy do wniosków.

Krytycznie myśląc, nim podejmiemy decyzję o zrobieniu czegoś lub zgodzeniu się z kimś, warto na początku określić, po co w ogóle się zastanawiamy. Jeżeli chcemy jak najszybciej ubrać się, to rozważania nad kolorem koszuli nie są nam potrzebne. Jednak jeśli chcemy w szkole wyglądać odpowiednio, to warto chwilę pomyśleć. Podejmując decyzję przyjmujemy pewne założenia np. zakładamy, że mama dobrze wie, które posiłki są najważniejsze. Te założenia mają wpływ na to, które decyzje uznamy za właściwe.

Kolejnym elementem krytycznego myślenia jest dokładne przyjrzenie się posiadanym informacjom. Warto zastanowić się, jakie są fakty i skąd wiemy, że są to prawdziwe informacje. To, że kolega nam coś powiedział nie oznacza, że jest to prawda - on niekoniecznie kłamie, może po prostu coś źle zrozumiał.

Czasem fakty możemy mylić z opiniami. Stwierdzenie, że rowerem można dojechać do szkoły to fakt. Uwaga, że rowerem szybko tam się dojeżdża to już opinia. Bo co to znaczy szybko? A kiedy byłoby wolno? Warto też zastanawiając się nad daną sytuacją rozważyć, jakie mamy możliwości działania lub sformułowania opinii na jej temat. Każdą z możliwości oceniamy biorąc pod uwagę oprócz faktów także przyjęte założenia, punkt widzenia, możliwe konsekwencje oraz to, co jest dla nas ważne.

Krytyczne myślenie wymaga dyscypliny - analizujemy sytuację zawsze zgodnie z wskazanymi zasadami. Ale też pokory i odwagi - może się okazać, że dotychczas się myliliśmy i przyjdzie nam się przyznać do tego. Krytyczne myślenie wymaga gotowości do wątpienia i stawiania pytań nawet w sytuacjach oczywistych dla nas i dla innych. Dzięki takiej postawie i sposobowi myślenia możemy uniknąć błędów wynikających z "myślenia na skróty" i cieszyć się z osiągania celów zgodnych z naszymi wartościami.

Krytyczne myślenie jest użyteczne w życiu osobistym, zawodowym i społecznym.

Etapy krytycznego myślenia

Warto sobie odpowiedzieć na następujące pytania:
- Co chcesz osiągnąć?
- Jakie posiadasz informacje? Co wiesz o ich prawdziwości? Co jest faktem, a co opinią? Jakie jeszcze informacje byłyby użyteczne? Gdzie je można uzyskać?
- Jakie przyjmujesz założenia?
- Jaki przyjmujesz punkt widzenia?
- Jakie masz możliwości? Co możesz zrobić? Jak możesz ocenić daną sytuację?
- Jakie mogą być konsekwencje skorzystania z poszczególnych możliwości?
- Co jest dla ciebie ważne? Która z możliwości jest najbardziej zgodna z tymi wartościami?
- Jaką decyzję podejmiesz? Z której możliwości skorzystasz?
Krytyczne myślenie przyda się także w szkole. Można je zastosować oceniając postępowanie postaci literackich czy też na lekcji historii.