Znaczenie nazwisk. Bagan to ten, który bardzo chciał, pragnął...

Nasza Czytelniczka Barbara Smyk z wsi Stawiszcze pisze: W „Gazecie Współczesnej“ zainteresował mnie po raz kolejny artykuł o pochodzeniu nazwisk. Chciałabym poznać etymologię nazwisk: Biszczuk (nazwisko moich rodziców) i Smyk. Serdecznie pozdrawiam i dziękuję“.

BISZCZUK

- Podstawą derywacyjną nazwiska Biszczuk jest poświadczona w 1467 roku w źródłach polskich forma Bysz, która powstała od imion na By- typu: Byrad, Bysław, Zbysław, Zbygniew, Zbigniew - rozpoczyna prof. Michał Kondratiuk. - Bezpośrednią formą derywacyjną nazwisk Byszczuk, Biszczuk jest postać Byszcz, Biszcz, Bysz-ek (1437 r.), Byszka(1439 r.), Biszko. Na obszarach, gdzie spółgłoski stwardniały przed samogłoskami przednimi [e], [i], mamy zawsze gwarowe formy nazwisk z początkowym By-.

W naszym regionie nazwisko Biszczuk możemy spotkać w Białymstoku (18 osób) oraz w Bielsku Podlaskim, Czeremsze, Hajnówce (po 4 osoby) - na podst. www.nazwiska-polskie.pl

BAGAN

Teresa Uradzińska zaś pisze: „W związku z artykułem w Magazynie Tydzień we „Współczesnej“ uprzejmie proszę o przeanalizowanie pochodzenia nazwiska moich rodziców - Bagan oraz teściów - Uradzińscy.“

- Podstawą nazwiska Bagan jest forma Baga (1660 r.), Baha, Bagaj (1604 r.), a te pochodzą od wyrazu prasłowiańskiego „bagati“, co oznaczało „mocno chcieć, łaknąć, pragnąć“. Słowo „baga“ to „pragnienie, żądza, tęsknota“ - twierdzi językoznawca.

W naszym regionie nazwisko Bagan najczęściej pojawia się w Suwałkach (42 osoby), Białymstoku (18), Olecku i Węgorzewie (po 9).

URADZIŃSKI

- Natomiast nazwisko Uradziński jest pochodzenia ruskiego - kontynuuje prof. Kondratiuk.- Jest to twór hybrydalny, utworzony od białoruskiego członu urad lub rosyjskiego i ukrańskiego uriad czy też polskie urząd jako „organ władzy publicznej, biuro, kancelaria, funkcja, stanowisko, zajęcie urzędnika’, a także polskiego członu przymiotnikowego -iński. Polskim odpowiednikiem tej hybrydy jest zapewne poświadczone nazwisko Urzędowski.

W naszym regionie nazwisko Uradziński występuje m.in. w Augustowie i Raczkach.

STRYKI

Kolejny nasz Czytelnik dopytuje o etymologię nazwy wsi, w której się urodził - Stryki w gm. Bielsk Podlaski.

- Pierwotna osada miała nazwę Młodzianowo i należała do miasta Bielsk, a założona została przed 1570 rokiem na - jak podają źródła - „43 włókach gruntu podłego, z których płacą czynsz po groszy 30“ - wyjaśnia językoznawca. - W 1576 r. miasto królewskie Bielsk było w dzierżawie Mikołaja Kiszki, wojewody podlaskiego i starosty drohickiego. Do wójtostwa w miejskim Młodzianowie w 1576 r. należało „7 włók gruntu podłego, z których na bednarstwo było wolnych włók 3, z nich nic nie płacili, tylko do dworów bielskich statki robili, od tego (1576) roku zmiast robienia statków będą płacić czynsz osadny do skarbu, jak z gruntu podłego po groszy 83“. W lustracjach woj. podlaskiego z 1602 roku i z lat 1661-1664 podano nazwę wsi: Młodzianowo alias [albo] Stryki (1602 r.), Stryki alias Młodzianowo (1661-1664 r.). W rękopisie pod nazwą „Inwentarz starostwa i leśnictwa bielskiego z roku 1772, wieś ma nazwę Stryjki ( Rękopis znajduje się w Bibliotece Uniwesytetu Wileńskiego na Litwie). W latach 1878 i 1886 wieś i osada Striki. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podaje nazwę Stryki, wieś w gm. Malesze. Według „Skorowidza miejscowości RP“, w roku 1921 wieś Stryki miała 41 domów i 205 mieszkańców, należała do gm. Łubin, pow. bielskiego.

Jak dodaje językoznwca, dziś używana nazwa wsi - Stryki pochodzi od nazw osobowych Stryj, Stryk, a te od wyrazów pospolitych stryj, gwarowo stryk, czyli „brat ojca“. Forma stryk jako brat ojca, stryjek występuje na całym południu Polski, a stryko na Białostocczyźnie (na przykład w miejscowościach Hołówki, Klepacze, Klewinowo, Sobolewo).

ŻARNOWO (PIERWSZE, DRUGIE, TRZECIE)

Dwóch Czytelników dopytywało też o etymologię nazwy wsi Żarnowo.

- To nazwa trzech wsi w gm. Augustów, położonych w pobliżu rzeczki Turówki, wpadającej z prawej strony do Kanału Augustowskiego - rozpoczyna językoznawca. - Najstarsze źródłowe poświadczenia tej osady pochodzą z Inwentarza Starostwa Knyszyńskiego, sporządzonego w 1561 roku. Etymologia nazwy tej wsi może się łączyć z żarnami, tj. „dawnym urządzeniem do mielenia zboża“. Jednak Żarnowo to może też być nazwa topograficzna, wyrażająca właściwości topo- lub geograficzne osady - w tym przypadku nawiązująca do wyrazów: „żar, żarzyć się“ w sensie „palić się, tlić“, jeśli chodzi o znajdujące się w pobliżu gleby torfiaste.