Znaczenie nazwisk. Zyskowski to ten, co osiągnął korzyść, a Szkiruć - wiercipięta

Nasza Czytelniczka Regina Ćwilich pisze do nas w mailu: „Witam, proszę o przekazanie Panu Profesorowi Michałowi Kondratiukowi mojej prośby o wyjaśnienie pochodzenia nazwisk Kiersnowska i Ćwilich oraz nazwy wsi Milewskie“. Etymologię nazwiska Kiersnowska językoznawca wyjaśnił już w Magazynie „Współczesnej“ z dnia 14 sierpnia , natomiast dzisiaj pochyla się nad nazwą wsi Milewskie.

Milewskie

- Wieś Milewskie w gminie Jasionówka początkowo nazywała się Czarne - zaczyna prof. Kondratiuk. - Pierwsza informacja o wsi pochodzi z 1559 roku. Sioło Czarna w roku 1561 miało 32 włóki, w tym część pustych i należało do starostwa knyszyńskiego. Według Lustracji woj. podlaskiego z 1576 roku, wieś należała do wójtostwa Hraboły (dziś wieś Chraboły, gm. Dobrzyniewo). W lustracji woj. podlaskiego z 1602 i 1616 roku nazwa osady nadal brzmi Sioło Czarna i leży w wójtostwie Hraboły. W lustracji z lat 1661-1664 tegoż województwa podlaskiego mamy zapis: „Wieś Czarna alias [albo] Milewskie”.

Jak tłumaczy prof. Kondratiuk, wieś Czarna została nazwana Milewskie od nazwisk osadników Milewskich przybyłych z Mazowsza na tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego. Według danych prof. Jerzego Wiśniewskiego - dawna wieś Czarna została zasiedlona szlachtą mazowiecką, która zrzekła się szlachectwa za nadaną im ziemię (zob. J. Wiśniewski, Osadnictwo wschodniej Białostoczcyzny... Acta Baltico-Slavica, t. XI, 1977, s. 37 ). W źródłach historycznych, nam bliższych, w XVIII wieku aż do dziś, mamy zawsze nazwę wsi wsi Milewskie.

- Etymologia pierwotnej nazw osady - Czarna ma związek z rzeczką, potokiem Czarna, ta zaś pochodzi od czarnej barwy wody, czarnego, błotnistego dna rzeki - kontynuuje językoznawca. - W klasyfikacji semantyczno-słowotwórczej jest to nazwa topograficzna, wyrażająca właściwości topo- lub geograficzne osady, w danym wypadku nazwa miejscowa przeniesiona z nazw wodnych. Nazwa późniesza tej samej osady pochodzi od nazwisk jej mieszkańców, jest więc nazwą rodową.

Kobrzyniec

Nasz kolejny Czytelnik Tadeusz Kubrzeniecki pisze do nas w mailu: „Witam ponownie. Dziękuję za wyjaśnienie od czego pochodzi moje nazwisko Kubrzeniecki. Będę do końca usatysfakcjonowany, gdy wyjaśni pan od czego pochodzi nazwa miejscowości Kobrzyniec. Z góry dziękuję i serdecznie pozdrawiam“.

- Dawna wieś Kobrzyniec dziś funkcjonuje jako Nowy Kobrzyniec i Stary Kobrzyniec - dwie miejscowości w dawnym woj. włocławskim - rozpoczyna prof. Kondratiuk. - Według danych słownika „Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany“ pod red. K. Rymuta, osady te mają poświadczenia źródłowe dopiero z końca XVIII w.. Zarówno w XIX jak i w XX wieku brzmiały: Kobrzeniec wielki, Kobrzeniec stary.

Profesor dodaje, że etymologia nazwy wsi Kobrzyniec nie jest pewna: - Różni autorzy łączą pochodzenie nazwy Kobrzeniec / Kobrzyniec z apelatywami kobierze w znaczeniu „łopian“ lub też kaszubskie kobiór z przyrostkiem -eniec, -iniec. Moim zdaniem, pochodzenie nazwy Kobrzyniec można wywodzić od nazwy Kobryń, miasta w obwodzie brzeskim na Białorusi. Historia tego grodu, istniejącego już w 1287 roku na obszarze Księstwa Włodzimiersko-Wołyńskiego, a od pierwszej połowy XIV w. w Wielkim Księstwie Litewskim, zaś w latach 1404-1519 będącego stolicą Księstwa Kobryńskego, ma ścisły związek z Polską, ponieważ w latach 1549-1556 Kobryńskie Starostwo należało do królowej Bony - kontynuuje profesor. - Osada Kobrzyniec mogła być założona przez byłych mieszkańców Kobrynia, stąd nazwa zdrobniała w brzmieniu spolonizowanym Kob-rzyniec od Kobryń, jak miasto Ciechanowiec na Podlasiu od miasta Ciechanów na Mazowszu. Nazwa miasta Kobryń ma za pierwowzór nazwę osobową celtycką Cobrunus, skąd szła ona jako pożyczka kolejno do Germanów, Jaćwingów i na Ruś.

LITMAN

Joanna Szałkowska pisze: „Proszę o rozszyfrowanie nazwisk Litman i Szałkowski“.

- Litman to nazwisko spolonizowane od niemieckiej nazwy osobowej Littmann, a ta pochodzi od imion zaczynających się na Liut- - wyjaśnia profesor. - Stąd powstały nazwiska Litmanowicz, Litmanow-ski, Litmański i Litma.

W naszym regionie nazwisko Litman najczęściej można spotkać w Białymstoku (35 osób), Żółtkach (6) oraz Bielsku Podlaskim, Czarnej Wsi Kościelnej, Ełku i Mońkach (po 4 osoby) - na podst. www.nazwiska-polskie.pl

SZAŁKOWSKI, Sałkowski.

- Jeżeli zaś chodzi o nazwisko Szałkowski i podobne Sałkowski to są to nazwiska utworzone od nazw miejscowości typu Sałki (w dawnym województwie płockim i radomskim ) oraz nazw: Sałkowice, Szałkowo - tłumaczy językoznawca.

W naszym regionie nazwisko Szałkowski występuje m.in. w Białymstoku (28 osób), Węgorzewie (18), Augustowie (14), Ełku (13) i Łomży (9) - na podst. www.nazwiska-polskie.pl

Dulgis

Wojciech Dulgis pisze: „Chciałbym prosić Pana Profesora o wyjaśnienie pochodzenia mojego nazwiska - Dulgis. Wszelkie dotychczasowe próby ustalenia pochodzenia nie przyniosły żadnych rezultatów, podejrzewamy w rodzinie, że jest to nazwisko pochodzące z regionu nadbałtyckiego.

- Nazwisko Dulgis jest nazwiskiem o bardzo małej liczbie nosicieli (8 osób) i występuje głównie na ternie byłego województwa łomżyńskiego - rozpoczyna językoznawca. - Prawdopodobnie jest to nazwisko zniekształcone - może od litewskiego nazwiska Stulgis, które w Polsce ma 160 nosicieli (w tym w byłym woj. białostockim 122 nosicieli, woj. suwalskim 21 osób).

Jak dodaje prof. Kondratiuk, jest to nazwisko litewskie pochodzące od apela-tywu litewskiego stulgys w znaczeniu „bekas“ albo stulgas jako „owalny, jajkowaty; ptak błotny kulik“.

ZYSKOWSKI(-KA)

Anna Zyskowska prosi o omówienie etymologii swojego nazwiska oraz nazwiska Buziewicz.

- Nazwisko Zyskowska utworzone zostało od nazwy osobowej Zysk, a ta zaś od apelatywów zyskać w znaczeniu „osiągnąć korzyść“, zysk jako „dochód; korzyść, pożytek“ - tłumaczy językoznawca. - Od podstawy Zysk powstały nazwiska: Zysko, Zyskowicz, Zyskowski i wiele innych.

W naszym regionie nazwisko Zyskowski jest dosyć często spotykane. Najczęściej występuje w Grajewie (171 osób), Ełku (163), Augustowie (134), Łomży (66) i w Białymstoku (50) - na podst. www.nazwiska-polskie.pl.

Buziewicz

- Natomiast podstawą derywacyjną nazwiska Buziewicz jest nazwa osobowa Buzia pochodząca od apelatywu buzia jako „usta, buziak, usteczka“ - twierdzi profesor. - Formant -ewicz występuje tu w funkcji patronimicznej w znaczeniu syn, potomek.

W naszym regionie nazwisko Buziewicz występuje bardzo rzadko. Noszą je pojedynczy mieszkańcy Ełku, Grajewa, Olecka.

SzkiRUĆ

„Nazywam się Paweł Szkiruć i mieszkam obecnie w Boguszach (woj. warmińsko-mazurskie, powiat Ełk)“ - pisze nasz kolejny Czytelnik. - Znalazłem informację, że zajmuje się Pan pochodzeniem nazwisk. Ponieważ mam nietypowe nazwisko, chciałbym dowiedzieć się czegoś więcej o nim. (...) Dodam, że mój dziadek, noszący to samo nazwisko, pochodził spod Grodna, z miejscowości Prokopowicze pod miejscowością Indura (obecnie Białoruś). Oczywiście piszę o czasach, gdy ziemie te należały do Polski, czyli sprzed 1939 roku. Jako ciekawostkę dodam jeszcze, że rozmawiałem z prof. Walterem Żelaznym (studiowałem wcześniej socjologię) na fakultecie z socjolingwistyki, gdyż on również zainteresował się moim nazwiskiem, że pochodzi ono od nazwiska Skirutis i zostało ono spolszczone (...)“.

- Nazwisko Szkiruć jest zeslawizowne od litewskiej nazwy osobowej Skirutis, a ta od Skerys (z litewskiego skerys oznacza „szarańcza“ oraz „skoczek, konik polny). Potocznie mówi się tak o dziewczynce żwawej, tzw. wiercipięcie - tłumaczy prof. Kondratiuk. - Litewskie nazwisko Skirutis, Szkirutis po zeslawizowaniu ma formę Skiruć, Szkiruć, Szkiruc, Szkirut.

Nazwisko Szkiruć nosi w Polsce zaledwie kilkanaście osób. W naszym regionie można je spotkać w Suwałkach (4 osoby).