Jak się starzeć

To nie tylko kwestia unikania chorób, nałogów, eksploatującego trybu życia, złego odżywiania. Im więcej zdobędziemy umiejętności, wiedzy i wykształcenia, im więcej mamy kondycji fizycznej i psychicznej, tym z wyższego pułapu wchodzimy w starość.

STARZEJEMY SIĘ OD MŁODOŚCI.

Oblicza starości

Znane powiedzenie "Starość nie radość" towarzyszy ludzkości od zarania historii. Jego sens odnajdujemy w jednym z najstarszych papirusowych tekstów sprzed 4,5 tysiąca lat, napisanych przez wezyra faraona Isesi:
"Jak nieznośny jest los starca. Słabnie on z każdym dniem, wzrok mu się pogarsza, uszy przestają słyszeć, opuszczają go siły, serce nie zna spoczynku, usta milkną i cichną.
Jego umysł jest coraz bardziej ograniczony; dziś nie może sobie przypomnieć tego co było wczoraj. Bolą go wszystkie kości. Zajęcia, które dawniej sprawiały mu przyjemność, teraz wykonuje z wielkim trudem. Starość to największe nieszczęście, które może dotknąć człowieka".
Ale też znamy i inne opisy, np. błogosławionej przez Boga starości z żoną u boku, w otoczeniu dzieci i wnuków, sławiona jest na wielu miejscach w Biblii.
Jak przed wiekami, tak i dziś mamy dwa oblicza starości - jasnej i pomyślnej albo pełnej cierpień, niedołęstwa i samotności. Dziś dzięki wiedzy, postępom medycyny, uregulowaniom prawnym i usługom społeczno-socjalnym bardziej realne staje się kształtowanie jasnego oblicza starości.

Nasz organizm zaczyna się starzeć już od 25-30 roku życia. Właśnie dlatego musimy pamiętać, że sztuka starzenia się, to zadanie na całe życie. Oczywiście, różne tu są uwarunkowania. Na niektóre nie mamy wpływu, ale na większość - tak. Wszystkie mieszczą się w trzech grupach, obejmujących:
l program genetyczny, dziedziczony po przodkach;
l uwarunkowania środowiskowe (psychiczne, fizyczne, odżywianie, styl życia, czystość środowiska);
l gromadzone choroby i ich skutki.
Żeby więc przeżyć modelowo pomyślną starość, umierać "zdrowo" w wieku 90-100 lat (organizm przeciętny człowieka jest zaprogramowany na 120 lat) trzeba mieć długowiecznych rodziców i dziadków, żyć w optymalnych warunkach środowiskowych i klimatycznych, na odpowiednim poziomie (warunki mieszkaniowe i rodzinne, ruch, odżywianie, wypoczynek itp.), unikać chorób. Nasze zdrowie według przyjętej w świecie definicji trzeba rozumieć jako "pełnię dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego", a nie tylko brak choroby.

CZY TO MOŻLIWE

Czy można starzeć się pomyślnie, a więc w sposób najbardziej optymalny, wolny od patologii i kształtowany pozytywnie przez wymienione wyżej uwarunkowania? Odpowiedź brzmi: tak. Można dożywać do późnej starości, przy stosunkowo minimalnych ograniczeniach różnych funkcji, jak poruszanie się, mówienie, zapamiętywanie. Udowadniają to badania prowadzone od ponad 20 lat w różnych krajach. Nie ma jednak jednej uniwersalnej recepty. Pomyślne starzenie się zależy od wielu czynników:
l Społeczno - demograficznych, m.in. takich jak rasa (biała jest najbardziej długowieczna), poziom wykształcenia (wyższa świadomość prozdrowotna), pozostawanie w związku małżeńskim (samotni żyją krócej), wysoki dochód rodziny (bezpieczeństwo bytowe);
l Zdrowotnych; tu bardzo istotne jest, czy sami pozytywnie oceniamy własne zdrowie. Osoby o negatywnej samoocenie ("jestem chory, do niczego") żyją znacznie krócej. Mieszczą się w tym inne zależności:
- im wyższa sprawność umysłowa, fizyczna i emocjonalna (bez depresji), im lepiej potrafimy sobie radzić ze stresem, tym dłuższe życie i bardziej pomyślna starość;
- im lepiej potrafimy od najmłodszych lat zapobiegać chorobom (szczepienia, higiena, zalecenia lekarskie), im mniej będziemy mieć chorób przewlekłych (cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory), tym lepsze zdrowie i pewniejsza długowieczność;
- utrzymywanie zawsze prawidłowej wagi ciała, z którą powinniśmy też wchodzić w okres starości. Odchudzanie po siedemdziesiątce, jeśli już, musi odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza, gdyż może przynieś więcej szkody niż pożytku.
l Psychospołecznych; tu najistotniejsze sprawy, to:
- bliskość i wsparcie emocjonalne ze strony małżonka, dzieci - takie osoby łatwiej znoszą kłopoty i choroby, szybciej wracają do zdrowia;
- satysfakcja z obecnego życia - zadowolenie z tego, co mam i co osiągnąłem;
- możliwość decydowania o sobie, czyli zdolność do autonomii własnego życia. W starszym wieku to niezwykle ważne - "mam swoje własne życie, własne obowiązki. Sam je planuję i sam decyduję o sobie, a nie inni".
l Styl i sposób życia - składa się na to wiele niezwykle ważnych aspektów, a zwłaszcza aktywność życiowa i fizyczna oraz odżywianie. Piszemy o tym odrębnie, na str. III