Bakteria atakuje układ nerwowy. Objawy nawet po 15 latach! Neuroborelioza to podstępna postać choroby od kleszcza. Liczba przypadków rośnie

Neuroborelioza to borelioza układu nerwowego. Jest więc jedną z postaci choroby – obok boreliozy skórnej, kostno-stawowej czy układu krążenia. Wywołująca ją bakteria (krętki) przenoszona przez pospolicie występujące kleszcze.

Okres wylęgania krętków Borrelia burgdorferi w organizmie wynosi zwykle od tygodnia do 10 dni.

Neuroborelioza rozwija się po przejściu pierwszej fazy zakażenia, w której objawem jest rumień wędrujący na skórze. Objaw ten (wraz z bólami mięśni, gorączką, sztywnością karku, osłabieniem) może zniknąć po upływie kilka tygodni, jednak infekcja rozprzestrzenia się w organizmie.

Zobacz: Co robić po ukąszeniu kleszcza?

W przypadku neuroboreliozy krętki atakują mózg głównie poprzez naczynia krwionośne. Zagnieżdżają się w korzeniach nerwowych. Może dojść do zapalenia nerwów czaszkowych i np. do porażenia nerwu twarzowego. Powikłania to także zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego, limfocytarne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wielonerwowe i wielokorzeniowe, jak równie z dotyczące splotów nerwowych.

Korzystając z zapasów kolagenu w mózgu, krętki mogą rozprzestrzenić się także poza układ nerwowy, do powięzi i stawów.

Neuroborelioza wciąż pozostaje diagnozowaną postacią boreliozy, choć oczywiście rzadziej niż typ skórny. Wszystko wskazuje na to, że w bieżącym roku dojdzie do kolejnego wzrostu liczby zachorowań.

Według danych NIZP – PZH od początku roku do 15 kwietnia 2024 r. wykryto ogółem 2755 przypadków. W analogiczny okresie rok wcześniej była to podobna liczba 2790 przypadków. Zapadalność to obecnie 7,31 przypadków na 100 tys. ludności.

Podano także liczbę przypadków neuroboreliozy do połowy kwietnia bieżącego roku – to 74 przypadki vs. 85 rok wcześniej. Zapadalność wynosi 0,2 na 100 tys. To jednak dopiero początek sezonu na kleszcze, więc wyniki będą szybować w górę.

Tendencja zachorowań na neuroboreliozę i boreliozę jest niestety wzrostowa. W całym 2023 roku wykryto 468 przypadków neuroboreliozy, podczas gdy w 2022 r. było ich 344 – to wzrost o 36 procent. Zachorowania na boreliozę ogólnie wzrosły prawie o 1/3 – z 17 369 do 25 244, czyli o ponad 7,8 tys. przypadków

Objawy boreliozy układu nerwowego mają charakter neurologiczny. W 95 proc. przypadków pojawiają się w ciągu 6 miesięcy do zakażenia krętkiem, jednak mogą mieć rozmaity charakter i przebieg. Często przebiegają z porażeniem nerwu twarzowego.

Objawy porażenia nerwu twarzowego przy neuroboreliozie (porażenia Bella) to zwłaszcza:

• opadanie jednego kącika ust,
• zwiotczenie mięśnia policzkowego,
• wygładzenie fałdy nosowo-wargowej (biegnie od skrzydełek nosa do kącików ust),
• zmniejszenie wydzielania łez,
• zaburzona produkcja śliny,
• brak smaku w przedniej części języka,
• ból ucha.

Jeśli rozwinie się zapalenie korzonków nerwowych i nerwów obwodowych, mogą odczuwalne być objawy neuropatii obwodowej, m.in. parestezje, czyli mrowienie i drętwienie kończyn czy określonych rejonów ciała, a także jego szczypanie i pieczenie czy kurcze mięśni, a także ich przewlekłe zmęczenie oraz nerwobóle.

Jeżeli występuje jednocześnie porażenie nerwów czaszkowych, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz zespołu korzeniowego nazywane jest triadą Bannwartha.

Objawy neuroboreliozy mogą manifestować się po latach. W tym przypadku mówi się o neuroboreliozie późnej. Dotyczy to 5 proc. przypadków zakażenia, gdy symptomy pojawiają się po upływie co najmniej pół roku od zakażenia, a nawet po kilkunastu latach.

Neuroborelioza po latach wywołuje objawy takie jak m.in.:

• ubytki czucia na obu kończynach, wynikające ze zwyrodnienia nerwów (symetryczna polineuropatia),
• mnogie zapalenie pojedynczych nerwów,
• przewlekłe zapalenie mózgu, rdzenia i opon mózgowych,
• udarem mózgu.

Powikłania zapalenia mózgu, rdzenia i opon mózgowych mogą obejmować porażenie i uszkodzenie mięśni w czaszce i ciele. Może dojść do upośledzenia wzroku i słuchu, a także objawów demencji. Pojawiają się wtedy zaburzenia dotyczące pamięci, uwagi i koncentracji, a także stany psychotyczne, otępienne i depresyjne.

Wykrywanie neuroboreliozy w diagnostyce laboratoryjnej to wykrywanie tzw. pleocytozy w płynie mózgowo-rdzeniowym (zwiększona liczba komórek względem limfocytów) i jednoczesnym potwierdzeniu infekcji według co najmniej jednego z kryteriów. Należy do nich wykrycie wewnątrzoponowych przeciwciał przeciw Borrelia burgdorferi, wykrycie samych krętków lub kwasów nukleinowych.

Zobacz: Jak zrobić badania na boreliozę na NFZ?

Inna możliwość to stwierdzenie przeciwciał IgG przeciw B. burgdorferi we krwi, co wykonuje się u dzieci do 18. roku życia z rumieniem wędrującym w wywiadzie (mniej niż 2 miesiące wcześniej) oraz porażaniem nerwu twarzowego lub zapaleniem innego nerwu czaszkowego.

Leczenie neuroboreliozy polega na doustnej antybiotykoterapii. Zwykle stosuje się leki takie, jak doksycylina, amoksycylina lub aksetyl cefuroksymu przez 10-21 dni, przy czym dłużej (do 30 dni) trwa leczenie postaci, w której zaatakowane są także stawy.

Niezalecane są natomiast tzw. alternatywne terapie boreliozy, takie jak metoda ILADS. Polega na długotrwałym przyjmowaniu mieszanki antybiotyków i innych leków nie ma udowodnionej skuteczności, znane są natomiast zagrożenia i powikłania zdrowotne.

Wspomaganiem terapii boreliozy mogą być leki przeciwzapalne, zmniejszające obrzęki, a także przeciwdepresyjne. Dobrze jest też stosować dietę bogatą w składniki mineralne, witaminę C i białka kolagenowe.