Anna Kozicka: Mechanizmy dyskryminacyjne działają non stop

To już kolejny rok działania antydyskryminacyjnego Programu Edukacji Obywatelskiej „Różnorodność - podaj dalej!”, którego celem jest zwiększenie aktywności młodych ludzi w Białymstoku i regionie w przeciwdziałaniu dyskryminacji i budowaniu nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego opartego na zasadzie poszanowania różnorodności. Dlaczego zajęło się nim akurat Stowarzyszenie 9/12?

Jesteśmy jedyną organizacją pozarządową w województwie podlaskim, która działa stricte antydyskryminacyjnie. Często Białystok jest wymieniany jako wielokulturowy, wielowyznaniowy, wielonarodowy, ale nigdy nie wspomina się, że są też te współczesne mniejszości - uchodźcy, uchodźczynie, cudzoziemcy, cudzoziemki, na przykład osoby studiujące na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku. I oczywiście bierzemy też pod uwagę osoby LGBT i osoby z niepełnosprawnościami. A zazwyczaj się je pomija.

Co udało się wam już zrobić? Jak wyglądają wasze działania?

Na przykład w 2015 r. udało się objąć warsztatami 14 grup szkolnych z miejscowości spoza Białegostoku, jak Hajnówka, Bielsk Podlaski, Sokółka, Łapy, Supraśl i Suchowola. Te szkoły mają dużą motywację, przyjmują nas chętnie. Uważają, że to jest ważne wydarzenie w ich życiu. Chcemy stworzyć Podlaską Sieć Różnorodności. Mają do niej należeć edukatorzy i edukatorki z ośrodków kultury, szkół, organizacji pozarządowych, osoby które działają antydyskryminacyjnie, na rzecz praw człowieka czy międzykulturowo. Chcemy im dać wsparcie koleżeńskie i zapewnić kompetencje do prowadzenia samodzielnych działań. Chcemy podzielić się swoją wiedzą, zaprosić osoby z Polski, które będą szkolić. Przekażemy tym osobom również naszą wiedzę z zakresu edukacji antydyskryminacyjnej. Przykładamy dużą wagę do pokazania, że jest wiele możliwości reagowania na dyskryminację w domu czy w szkole. I to zarówno dla uczniów i uczennic, jak i dla kadry pedagogicznej, która często też nie ma narzędzi. Chciałaby pomóc, ale nie wie jak, gdzie się może zwrócić, do kogo.

Dostajemy też komunikaty, że osoby działające antydyskryminacyjnie są poddawane presji - przez osoby, które je zatrudniają, współpracowników, współpracownice albo społeczność lokalną, w której działają. Po to ta nasza sieć ma funkcjonować, żeby dać im wsparcie i wiedzę.

Chcemy też dotrzeć z naszym projektem „Różnorodność” do większej liczby szkół poza Białymstokiem, poza tymi najbliższymi. Sami też chcemy się wzmocnić, dalej kształcić. Edukacja antydyskryminacyjna to nie jest coś, czego się można raz nauczyć na całe życie. Weźmy na przykład kwestie rasy - rasizm jest nadal, ale odchodzi się od pojęcia rasy. Pojawia się pytanie: jak to tłumaczyć podczas warsztatów? Na czasie jest teraz temat o mowie nienawiści. Ta wiedza się dopiero kształtuje w Polsce, ale już można ją przekazywać.

W ramach dzielenia się naszą wiedzą chcemy też skumulować wszystkie nasze materiały edukacyjne i stworzyć taki interaktywny podręcznik, nie tylko do czytania. Tak, żeby osoba, która chce przeprowadzić zajęcia z zakresu edukacji antydyskryminacyjnej wiedziała jak to zrobić, jakie materiały wykorzystać.

Podsumowując: w przyszłości na pewno chcemy dzielić się wiedzą i stworzyć wspomnianą już sieć. W województwie podlaskim jej nie ma, a jest potrzebna. Nauczyciele i nauczycielki bardzo chcą działać antydyskryminacyjnie, ale nie mają odpowiedniego wsparcia.

Udział w tych warsztatach jest dla uczniów bezpłatny?

Tak. To jest dla nas ważne, żeby dostęp do takiej formy edukacji był bezpłatny. Jeżeli ktoś ma płacić, to na pewno nie uczniowie i uczennice. Żeby nie było zróżnicowania na osoby zamożne, które mogą przychodzić na zajęcia i takie, których na to nie stać. Są osoby, które nas wspierają, podobnie jak instytucje czy uczelnie. Dziękujemy bardzo Uniwersytetowi w Białymstoku, który nas wspiera.

Antydyskryminacja to pojęcie wydawałoby się abstrakcyjne dla młodych ludzi. Ale jednak bardzo potrzebne. Czy chciałaby Pani, aby to nie był projekt jednorazowy, ale się stale rozwijał?

Jako edukatorka antydyskryminacyjna mam taką refleksję, że to nie jest coś, co się skończy. Chciałabym, żeby edukację antydyskryminacyjną wprowadzono do szkół jako element edukacji formalnej. Mechanizmy dyskryminacyjne działają non stop. Trzeba wiedzieć, jak się z nimi mierzyć, jak reagować. Na nauczenie się tego mogą nie starczyć trzy godziny, być może raz w życiu. Mamy takie fantastyczne „Zeszyty Ćwiczeń” i tam jest zawarta informacja, że jakakolwiek reakcja na dyskryminację jest dobra. Najbardziej krzywdzące dla osoby dyskryminowanej jest to, kiedy nie wie, że cokolwiek może robić, że może reagować. Najgorszy jest brak wiedzy. Dyskryminacja jest w kulturze. Jesteśmy tak przyzwyczajeni do przemocy, że informacja, że coś jest krzywdzące jest często wypierana. Że to, że nazwą mnie grubasem nie jest złe, bo już się do tego przyzwyczaiłem. Takie są też mechanizmy obronne, że jak nie możesz zareagować, to przyzwyczajasz się. Nie chcesz się wychylać, wyłamywać, bo chcesz być w grupie. Wolisz przemilczeć pewne sprawy, przecierpieć, ale być cały czas w grupie. Nie być wykluczonym. Mimo że często jest to grupa oprawców.

Jak się z wami można skontaktować?

Jeśli ktoś się chce do nas zgłosić, najlepiej kontaktować się na adres [email protected], [email protected], przez Facebooka lub telefonicznie.