Dr Marcin Florkowski, psycholog: Jak rozpoznać depresję u dziecka

Jeszcze 50 lat temu pierwszy epizod depresji pojawiał się przeciętnie u trzydziestolatków - depresja była chorobą ludzi dorosłych. Obecnie szalenie "przyspieszyła" - pierwsze zachorowanie występuje statystycznie już przed piętnastym rokiem życia! To zatrważające. Okazuje się w dodatku, że depresja dzieci i młodzieży ma swoją własną specyfikę i różni się od typowej depresji dorosłych.

Typowa depresja

Depresję rozpoznaje się na podstawie kilku kluczowych objawów. Jest to przede wszystkim depresyjny nastrój (smutek, przygnębienie, poczucie winy lub uczucie pustki wewnętrznej), który musi się utrzymywać przez przynajmniej dwa tygodnie. Drugi podstawowy objaw to poczucie utraty zainteresowania tym, co dawniej fascynowało, było przyjemne, czy budziło ciekawość. Człowiek czuje, że po prostu zobojętniał, nie odczuwa takiej przyjemności jak dawniej, nic go nie cieszy, tak jakby przygasł, zmarniał. Jedzenie nie smakuje, hobby nie sprawia frajdy, świat wydaje się brzydki itp.

Do tych podstawowych objawów dołączają się inne. Pojawia się na przykład znaczna zmiana wagi ciała, która nie wynika ze stosowania diety. Przeważnie jest to znacznie schudnięcie, może być jednak również duży wzrost tuszy (więcej niż 5 procent wagi ciała w ciągu jednego miesiąca).

Mogą to być problemy ze snem - zbyt częste budzenie się lub budzenie się przedwcześnie z uczuciem niewyspania. Niekiedy problemy ze snem objawiają się ciągłą sennością lub bardzo długim snem (dłuższym niż 10 godzin na dobę).

Jeszcze innym, typowym objawem depresji jest uczucie przemęczenia, utraty energii, co idzie w parze z obserwacjami bliskich - widzą oni spowolnienie, jakby ciągłe zmęczenie. Do tego dołącza się spadek zdolności myślenia i koncentracji, irracjonalne poczucie winy, poczucie bezwartościowości oraz powracające myśli o śmierci lub samobójstwie.

Wszystkie te objawy składają się na typowy, kliniczny obraz zaburzeń depresyjnych.

Depresja dzieci

U dzieci jednak na pierwszy plan wysuwają się inne objawy, pozornie dalekie od depresji. W dodatku diagnoza depresji u dzieci jest trudniejsza, ponieważ nie zawsze umieją one precyzyjnie opisać to, co się z nimi dzieje.

Prócz "normalnych" objawów (płacz, wycofanie, brak apetytu) często pojawia się też drażliwość, ciągłe poirytowanie, wybuchy złości z powodu drobiazgów, agresywne zachowania, a także dolegliwości fizyczne (np. bóle głowy lub brzucha, których nie usprawiedliwia żaden czynnik biologiczny ani sytuacyjny). Depresyjne dzieci mogą być także bardzo chorowite: łatwo łapią wszelkie infekcje, ciągle kaszlą, są przeziębione itp.

Oczywiście to, że maluch często się zaziębia, kaszle, czy choruje niekoniecznie musi oznaczać depresję. Jeśli jednak wraz z chorowitością dochodzi "bycie niejadkiem", wycofywanie się z kontaktów, ciągła irytacja, lęk lub zmęczenie, depresja jest prawdopodobna.

Rodzice powinni być też czujni, jeśli zaobserwują u dziecka typowy dla depresji sposób myślenia - pesymizm, przewidywanie własnych klęsk, negatywny obraz własnej osoby, myśli samobójcze. Dziecko, które mówi "nie chce mi się żyć" lub próbuje sobie zrobić coś złego, musi być skierowane do specjalisty.

Depresja nastolatków

Depresja wśród nastolatków występuje dwa razy częściej niż u dzieci przed okresem dojrzewania - u jednej młodej osoby na dziesięć. Czasem przyjmuje ona kliniczną postać, ale często mówi się też o "depresji rozwojowej", która wynika z przemian emocjonalnych i fizycznych, zachodzących w tym wieku. W pewnym sensie więc u niektórych nastolatków depresja jest czymś "normalnym", ponieważ jej korzenie ulokowane są w zmianach rozwojowych (choć oczywiście, jeśli ją zauważymy, to zawsze warto skonsultować się ze specjalistą).

Podobnie jak u dzieci, depresyjne nastolatki są rozdrażnione, ale można zaobserwować u nich też chwiejność nastroju - nawet jeśli młody człowiek cierpi na ciężką depresję, to doświadcza w ciągu dnia epizodów tymczasowej poprawy samopoczucia. Ponieważ w okresie dojrzewania ciało gwałtownie i asynchronicznie rośnie, depresji towarzyszy też przeważnie uczucie ogólnego wyczerpania i zmęczenia nawet pomimo nie podejmowania żadnych aktywności.

Przygnębienie i rozpacz bywają maskowane również negatywizmem, robieniem na przekór, buntem, nałogami, a nawet zachowaniami antyspołecznymi. "Agresja tłumi depresję", co może prowadzić do "głupiej przestępczości" młodych ludzi. Nastoletnia depresja przebija się też z dąsania, zrzędliwości, niechęci do współpracy, pragnienia ucieczki z domu, odmowy wykonywania obowiązków, nasilonych kłopotów szkolnych i złym obrazie własnej osoby.

Być może w przyszłości uda się odkryć jeszcze inne twarze depresji, choć już dzisiaj wiemy, że ma ona wiele oblicz zwłaszcza u bardzo młodych ludzi.