Jestem lokalnym szowinistą

Jeszcze w latach 60., kiedy dopiero zaczynałem na serio zajmować się fotografią, uświadomiłem sobie jedno: mieszkam w najlepszym miejscu na świecie i reszta świata mnie nie interesuje. Nawet na wystawy za granicą aparatu ze sobą nie biorę - zdradza w rozmowie z Magdaleną Kleban Wiktor Wołkow, wybitny artysta fotografik.

Pamięta Pan swój pierwszy aparat?
- Oczywiście, mam nawet jeszcze podobny. To była Agfa Box 6x9, który chyba jeszcze w 1953 roku dostałem w prezencie od wujka. I odtąd - metodą prób i błędów - sam uczyłem się fotografii. W końcu nie było wtedy ani kółek zainteresowań, ani klubów fotograficznych, ani podręczników. I nigdy nikogo nie naśladowałem. Zresztą, taki typ fotografii uprawiam, że w Polsce i Europie nikt chyba tego nie robi. Podstawowym moim obiektywem jest 1000 mm i tym 80 procent zdjęć wykonuję. Dzisiaj zdjęcie może zrobić każdy, telefonem komórkowym, małą cyfrówką.

Cieszy Pana ta powszechność fotografii?
- Uważam, że jest to agonia fotografii. Czas to wszystko zmiecie i przetrwają tylko czarno-białe negatywy.

Poważnie?
- Jak najbardziej. Jeszcze jak się samemu wywoła slajd, to jest szansa, że to przetrwa dłużej niż 10 lat. Ja mam ponad 50-letnie slajdy, które mają się dobrze. A reszta - nie wiadomo. Czas jest bezwzględny. Poza tym fotografia musi być w formie odbitki na papierze. Wtedy można o niej dyskutować. Oglądania jej na ekranie komputera nie akceptuję.

W przypadku zdjęć czarno-białych już zostało sprawdzone, że odbitki są w stanie wytrzymać i 200 lat, a mam dziesięcioletnie płytki z obrazem, których już nie można odczytać. Ale z drugiej strony zdaję sobie sprawę, że uprawiam najdroższy rodzaj fotografii: slajd i chemia kosztują majątek. Ale dzięki temu jest nadzieja, że to przetrwa.

Przetrwa też w pamięci. Ostatnio sobie uświadomiłam, że myśląc o Podlasiu, "myślimy Wołkowem", tak Pańskie obrazy zdołały się utrwalić w powszechnej świadomości.
- To właśnie ta korzyść z wydawania książek ze zdjęciami. Ale rzeczywiście - trochę dawnego Podlasia udało mi się udokumentować, choć zmiany i tutaj zachodzą w tempie błyskawicznym. Już coraz rzadziej widać krowy na pastwiskach, pracujące konie. Znikły strzechy, stogi siana. Ocalały już tylko na moich zdjęciach. Kolosalna różnica z tym, co było jeszcze w latach 60. i 70. Ten krajobraz kulturowy znikł z horyzontu, żałuję dzisiaj, że za mało tych zdjęć zrobiłem.

Nigdy Pana nie korciło, żeby poszukać inspiracji gdzieś poza rodzimym Podlasiem?
- Na serio zająłem się fotografią jeszcze w latach 60. I wtedy już sobie uprzytomniłem, że mieszkam w najlepszym miejscu na świecie i reszta świata mnie nie interesuje. I konsekwentnie tego się trzymam. I nawet jak wyjeżdżam za granicę, czyli tylko na wystawy, albo ze slajdami - to zdjęć nie robię, bo szkoda mi zwyczajnie filmu. Jestem więc takim lokalnym szowinistą. Myślę też, że żeby dobrze coś zrobić, to trzeba się temu poświęcić. Czasami trzy-cztery lata próbuję jakiś temat "ugryźć", żeby wybrać najlepsze ujęcie. A jak tylko na tydzień, dwa gdzieś się pojedzie, poświęci temu - to nie ma głębi.

Mozolna praca. Można wtedy mówić o "uchwyceniu chwili"?
- Nie! To jest nieprzewidywalne. Wydaje się, że się robi zdjęcie, wygląda rewelacyjnie, a wychodzi knot, a jakieś od niechcenia, bo zostaje klatka, by skończyć, i okazuje się rewelacją. To wszystko jest niespodzianka.

Wielu pamięta, jak bladym świtem przemieszczał Pan łąki, rzeki, bagna. Nieraz dźwigając swój motocykl na plecach.
- Tak się znajduje tematy. Każdą sekundę światła trzeba wykorzystać, bo za rok będzie już co innego. Już w tamtym tygodniu przemierzałem Biebrzę, jeszcze skutą lodem: dwie gęsi widziałem, jednego bociana w locie. Ale dopiero, jak lody puszczą, zacznie się prawdziwa harówa. W kwietniu, maju, jak jest pogoda zdjęciowa, to nie ma kiedy spać. Pewnie więc rację mają ci, którzy to już w kategoriach szaleństwa traktują.
Mam takie tematy - powtarzalne, gdzie ciągle nie jestem zadowolony z efektu. Bywa to ciężka i niewdzięczna robota. I stąd ten mój stosunek do fotografii cyfrowej. Uważam, że ona wręcz zabija myślenie - bo kiedy ma się w aparacie określoną liczbę klatek, to nad każdą z nich trzeba jednak główkować. A jak jest ich kilkaset - to i klika się bez opamiętania. Mam nawet kolegów po fachu, co w ogóle przestali fotografować, obrabiają tylko stare slajdy.

Fotografia analogowa odchodzi jednak do przeszłości.
- Największy problem jest ze sprzętem, bo nowego już się nie kupi. Całe życie pracowałem na Pentaxach, ale ostatnio musiałem przerzucić się na Nikony. Jeszcze tylko u niektórych kolekcjonerów mogę je kupić, u zawodowców nie ma sensu szukać - zajeżdżone. Na szczęście, zrobiłem zapas i na kilka lat pracy powinno mi starczyć tego, co mam.

Plany Wiktora Wołkowa?
- Kiedyś myślałem, że jak zrobię trzy albumy o Biebrzy, Supraślu i Narwi, to już będę czuł się dobrze. I śmiechem-żartem już 12 ich wyszło. Ciągle jednak pracuję: zimą chodziłem za stadem żubrów koło Krynek - ciężko było w tym śniegu! Już w czerwcu może wyjdzie kolejna książka pt. "Moje łowy", czyli historia mojej fotografii, pracy. Począwszy, od jakiego sprzętu zaczynałem, jak to się wszystko zaczęło.

Dziękuję za rozmowę.