Konteksty na maturze ustnej i pisemnej 2023. Czym są konteksty i jak je zastosować w rozprawce oraz w wypowiedzi?

Konteksty zastąpią to, co do tej pory rozumieliśmy jako teksty kultury. Będą potrzebne maturzystom przy pisaniu wypracowania, a także podczas matury ustnej. Wypracowanie maturalne jest na maturze stałym elementem. To zadanie zamykające arkusz egzaminacyjny. Wszyscy, którzy będą zdawać maturę w formule 2023, czyli na nowych zasadach. w wypracowaniu będą musieli odnieść się do:

• minimum 2 utworów literackich (w tym do jednej lektury obowiązkowej),
• minimum 2 kontekstów.

Na maturze ustnej wymagane jest odniesienie się do przynajmniej jednego kontekstu.

Co ważne, wymagania egzaminacyjne pozwalają na wykorzystanie więcej niż jednego kontekstu z tej samej dziedziny. Ocena nie zostanie więc obniżona jeśli użyjemy 2, lub 3 kontekstów politycznych, muzycznych czy historycznych.

O ile odwołanie się na maturze do utworów literackich, szczególnie lektur, nie powoduje wątpliwości, to konteksty już tak. W rzeczywistości jest to inna nazwa na bardzo szeroko pojęte teksty kultury. Najważniejsze to, aby zastosowanie kontekstów na maturze w pracy pisemnej funkcjonalnie przekładało się na lepsze zrozumienie pracy bądź wypowiedzi. Musi dotyczyć tematu, a także rozwijać go, wspierać i spajać argumentację.

Według informatora opublikowanego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną kontekst może być odniesieniem do:

• innego utworu literackiego niż wskazany w poleceniu (np. lektura spoza kanonu lektur),
• historii literatury (aby pokazać znajomość epok np. „Lalka” - pozytywizm),
• teorii literatury (np. na potwierdzenie znajomości gatunków literackich np. ballada, powieść),
• charakteru epoki (pozwala poprzeć wiedzę dotyczącą trendów w danej epoce np. realizm w epoce pozytywizmu),
• biografii autora (odniesienie do ważnych wydarzeń w życiu autora, które przekładały się na twórczość np. śmierć córki Kochanowskiego),
• filmu, spektaklu teatralnego (filmy, seriale, spektakle, dzieła kinowe, adaptacje teatralne),
• utworu muzycznego, dzieła plastycznego (np. pieśni ludowe, obrazy),
• mitologii (ważna jest znajomość mitów),
• Biblii (szczególnie przypowieści),
• religii (prace teologiczne, teksty związane z religioznawstwem),
• historii (przytaczanie ważnych wydarzeń osadzonych w tekstach i dziełach kultury),
• filozofii (rozprawki filozoficzne),
• kwestii politycznych i społecznych.

Skoro kontekstem mogą być różne teksty kultury, uczniowie zastanawiają się, czy odniesienie do gry komputerowej jest dopuszczalne. Zapytaliśmy u źródła. Kierownik Wydziału Egzaminów z Przedmiotów Kształcenia Ogólnego w CKE, dr Wioletta Kozak potwierdza, że gry komputerowe należą do tekstów kultury. Ważne jest jednak, aby właściwie przedstawić przywołaną grę w stosunku do podejmowanego tematu.

Kluczowe jest jednak "sfunkcjonalizowanie" kontekstu w stosunku do problemu określonego w temacie, czyli takie przedstawienie przywołanej gry, które wyjaśnia/dopowiada/pozwala lepiej zrozumieć analizowany utwór literacki. Kontekst nie może być tylko "kwiatkiem do kożucha", nie wystarczy zatem napisać w wypracowaniu o np. miłości, że jest gra komputerowa oparta na podstawie "Lalki". Trzeba byłoby przeanalizować postać literacką i komputerową, a także pokazać, na czym polega reinterpretaacja utworu literackiego w grze w odniesieniu do motywu miłości. – wyjaśnia ekspertka.

Ważne, aby pamiętać, że wybrany kontekst nie może powielać tego, który jest już wykorzystany w poleceniu. Na przykład, jeśli polecenie brzmi: „Omów motyw marności światła na podstawie znanych Ci fragmentów Księgi Koheleta. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst”, to wybrany kontekst nie może dotyczyć wspomnianej Księgi Koheleta.

CKE przypomina, że brak wiedzy dotyczącej kontekstu wybranego przez zdającego, np. błędne przywołanie pojęć lub faktów historycznych to błąd rzeczowy wpływający na obniżenie wyniku. Oznacza to, że nie wystarczy przytoczyć tytułu utworu, w którym pojawia się poruszany motyw, ale też przekonać egzaminatora do słuszności swojej argumentacji. Wypowiedź (czy też praca pisemna) z wykorzystaniem kontekstu powinna być narzędziem podkreślającym erudycję zdającego.

Szerokie zakres dziedzin tekstu kultury i tekstów literackich pozwala na sięganie do dzieł teatralnych, tekstów piosenek czy nawet podcastów.