Spadek z długami: Ograniczenie odpowiedzialności, z dobrodziejstwem inwentarza, przyjęcie spadku wprost

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, spadkobierca powołany do spadku, bądź to drogą testamentu, bądź na mocy dziedziczenia ustawowego wstępuje w ogół praw i obowiązków zmarłego z chwilą otwarcia spadku, po złożeniu stosownego oświadczenia. Dziedziczenie, to przejmowanie całego majątku po spadkodawcy. Jednak spadek to nie zawsze tylko przysporzenie majątkowe. Zdarza się, że po zmarłym możemy odziedziczyć długi, które musimy spłacić.

Odpowiedzialność spadkobiercy polega na tym, że wierzyciel spadkowy, a więc osoba, która była wierzycielem spadkodawcy, ma możliwość dochodzenia zapłaty bezpośrednio od spadkobiercy. Odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe to odpowiedzialność osobista. To pociąga za sobą możliwość (w razie prostego przyjęcia spadku) zaspokojenia się wierzyciela spadkodawcy nie tylko z majątku spadkowego, ale również z całego majątku osoby, która nabyła spadek.

Ograniczenie odpowiedzialności

Chcąc uniknąć odpowiedzialności za długi spadkowe i konieczności ich spłaty z własnego majątku, należy w ciągu sześciu miesięcy od dnia dowiedzenia się o powołaniu do spadku, czyli o śmierci bliskiej osoby, złożyć przed sądem lub notariuszem, oświadczenie, czy przyjmujemy spadek, a jeśli tak, to w jaki sposób.
Spadkobierca może przyjąć spadek wprost - bez ograniczenia odpowiedzialności za długi, lub z dobrodziejstwem inwentarza - z ograniczeniem odpowiedzialności za długi.

Przyjęcie spadku wprost

W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczeń. Oznacza to, że wierzyciele mogą żądać swoich wierzytelności z całego majątku spadkobiercy, zarówno nabytego przed dziedziczeniem, jak i otrzymanego w wyniku przyjętego spadku. Czyli od chwili przyjęcia spadku egzekucja wszczęta przez wierzycieli zmarłego może być skierowana do przedmiotów wchodzących w skład spadku oraz przedmiotów wchodzących w skład majątku osobistego spadkobiercy. Przyjęcie spadku wprost zaleca się więc osobom, które wiedzą, że spadkodawca nie miał długów albo były one niewielkie.

Z dobrodziejstwem inwentarza

W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza odpowiedzialność spadkobiercy zostaje ograniczona do wysokości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Czyli spadkobierca spłaca długi zmarłego z pozostawionego przez niego majątku, a jego majątek osobisty pozostaje niezagrożony.
Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał długi nie istniejące. Zatem z uwagi na własne bezpieczeństwo warto zadbać o zarządzenie przez sąd w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, sporządzenie spisu inwentarza. Jego przygotowanie w terminie późniejszym może napotkać przeszkody, niekoniecznie natury prawnej.

Zakres odpowiedzialności a dział spadku

Do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli roszczenie spłaty długów kierowane jest do jednego ze spadkobierców, ma on obowiązek spełnić całe świadczenie. Dopiero po dokonaniu spłaty można realizować roszczenie regresowe do pozostałych współspadkobierców, czyli dochodzić od nich zwrotu przypadającej na nich części spełnionego roszczenia.

Jeśli wartość długów jest wyższa od wartości udziału spadkowego przypadającego adresatowi żądania wierzyciela, odpowiedzialność spadkobiercy istnieje jedynie w granicach wartości przysługującego mu udziału w spadku. Spadkobierca ma obowiązek spełnić świadczenie do wysokości tej wartości. Spełnienia pozostałej części wierzyciel może żądać od pozostałych spadkobierców. Sytuacja poszczególnych spadkobierców może zmienić się po dokonaniu działu spadku. Od tego momentu przestaje istnieć uzasadnienie dla solidarnej odpowiedzialności za długi spadkowe i spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność w stosunku do wielkości przypadających im udziałów. Zobowiązania podzielne dzielą się pomiędzy współspadkobierców w stosunku do wielkości przypadających im udziałów spadkowych. Jeżeli jednak świadczenie należne wierzycielowi spadkowemu jest niepodzielne, współspadkobiercy, także po dziale spadku, będą odpowiadać tak, jak dłużnicy solidarni.
Nie został zachowany termin? Są konsekwencje!

Należy pamiętać, że nie złożenie w ciągu sześciu miesięcy oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, będzie traktowane jako przyjęcie spadku wprost, bez ograniczenia odpowiedzialności za długi, ze wszelkimi tego konsekwencjami.

Jednak, gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych, albo co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Od konsekwencji naszego milczenia uchroni nas również inny ze współspadkobierców powołanych do dziedziczenia, który przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jeśli przy tym żaden ze współspadkobierców nie złoży oświadczenia o przyjęciu spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi.

Z uwagi na konsekwencje, jakie niesie ze sobą milczenie co do przyjęcia spadku, nie zwlekajmy do ostatniej chwili ze złożeniem oświadczenia. Jeśli wiemy, że zostało nam mało czasu i sąd może nie zdążyć z wyznaczeniem terminu na przyjęcie od nas oświadczenia, udajmy się do notariusza. Opłata notarialna jest nieco wyższa, lecz warto ją ponieść, aby zabezpieczyć własny majątek.