Trudne zarządzanie majątkiem dziecka

Posiadanie majątku przez dziecko nie jest rzadkością, zwłaszcza w obecnych realiach społeczno-ekonomicznych. Majątek dziecka najczęściej pochodzi z darowizny albo został odziedziczony, czy w wyniku powstania tzw. roszczeń odszkodowawczych.

Zarząd majątkiem dziecka nie jest wcale tak prosty, jak by się mogło wydawać, jest on poddany wielu zasadom. Przede wszystkim majątek dziecka nie jest majątkiem jego rodziców i o czym nie wolno im zapominać. Zarząd tym majątkiem jest ściśle regulowany przez prawo, które chroni go przed uszczupleniem.

Zasady

Do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności zarząd nad jego majątkiem - co do zasady - sprawują rodzice. Zgodnie z przepisami prawa, zarządzanie majątkiem dziecka, to dokonywanie przez rodziców z należytą starannością czynności faktycznych, prawnych, a także procesowych mających wpływ na majątek ich dziecka. Przy pełnej władzy rodzicielskiej obojga rodziców wykonują oni również wspólnie zarząd majątkiem dziecka. Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Zarząd dzieli się na zwykły oraz przekraczający zakres zwykłego zarządu. W drugim przypadku na dokonanie tego rodzaju czynności rodzice muszą uzyskać zgodę sądu rodzinnego.

Czynności zwykłego zarządu

Na czynności zwykłego zarządu składają się bieżące sprawy związane ze zwykłym korzystaniem z przedmiotów wchodzących w skład administrowanego majątku i utrzymywaniem tych przedmiotów w stanie co najmniej dobrym. Przykładem czynności zwykłego zarządu będą bieżące naprawy, konserwacja, opłata należnych podatków; te czynności rodzice mogą dokonywać samodzielnie.

Działania przekraczające zwykły zarząd

Nie ma katalogu wszystkich czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, zwłaszcza, że kryterium to nie jest ostre i może być różnie oceniane - co do zasady zależy to od wartości przedmiotu majątkowego, którego czynność dotyczy, od wartości majątku dziecka, wzajemnego stosunku tych dwóch wartości oraz innych okoliczności. Przyjmuje się, że odpłatne nabycie przez dziecko składnika majątkowego o znacznej wartości jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd, natomiast nieodpłatne nabycie nawet nieruchomości w stanie wolnym od jakichkolwiek obciążeń nie wymaga zgody sądu.
Czynności przekraczające zwykły zarząd mogą mieć charakter prawny lub faktyczny.
Do czynności prawnych zalicza się między innymi:

- sprzedaż działki lub domu czy też innych wartościowych składników majątku dziecka;
- ustanowienie na nieruchomości służebności drogi koniecznej lub hipoteki;
- zawarcie na dłuższy czas (wieloletni) umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości;
- zawarcie ugody w sprawie wykraczającej poza bieżącą administrację; na przykład co do zniesienia współwłasności.
Do czynności faktycznych przekraczających zwykły zarząd należą:
- zmiana przeznaczenia domu, na przykład z mieszkalnego na użytkowy;
- zmiana charakteru gospodarstwa lub siedliska, na przykład z rolnego na hodowlany;
- przebudowa, nadbudowa lub rozbiórka domu;
- dokonanie znacznych nakładów na rzecz nieruchomości (np. wybudowanie basenu) kosztem spieniężenia innych aktywów dziecka.

Zgoda sądu

Zgodnie z art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dokonanie czynności przekraczających zwykły zarząd, zarówno tych faktycznych, jak i prawnych, wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego. Rodzice nie mogą dokonywać ich sami, ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Zezwolenie sądu opiekuńczego jest konieczne dla skuteczności czynności prawnej i nie może być udzielone po dokonaniu czynności, a czynność prawna dokonana bez zezwolenia sądu jest nieważna.

Wniosek

Zezwolenia na dokonanie przez rodziców czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu lub na wyrażenie przez rodziców zgody na dokonanie takiej czynności przez dziecko udziela sąd opiekuńczy na wniosek. Wniosek taki może zostać wniesiony zarówno przez oboje rodziców, jak i tylko przez jedno z nich. Jeżeli wniosek złożył jeden rodzic, to wówczas drugi występuje w sprawie, tyle że w roli uczestnika postępowania, a nie wnioskodawcy. Uczestnikiem postępowania jest również dziecko, które zastępuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy. Od wniosku uiszcza się opłatę stałą w wysokości 40 zł.