Twój brzuch reaguje na stres bólem lub biegunką? To może być zespół jelita drażliwego

- Co to za choroba - zespół jelita drażliwego?

- To przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego objawiająca się bólami brzucha oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień spowodowane nadmierną pobudliwością motoryczną jelit. Przyczyną choroby nie są stany zapalne, uchyłki jelita, polipy ani choroba nowotworowa jelita. Choroba objawia się przyśpieszoną perystaltyką przewodu pokarmowego, wzdęciami, bólami kurczowymi brzucha, dolegliwościami dyspeptycznymi, licznymi wypróżnieniami. Dolegliwości nasilają się zazwyczaj podczas stresu związanego z sytuacją rodzinną, pracą czy szkołą. Co ciekawe choroba dotyczy częściej kobiet (2/3 pacjentów) i rozpoczyna się wieku 20 - 40 roku życia, chociaż rozpoznaje się ją również u nastolatków.

- Jak rozpoznać chorobę?

- Podstawą jest wykluczenie innych chorób przewodu pokarmowego. Jeżeli pacjent skarży się na dyskomfort lub bóle w jamie brzusznej to należy wykonać badania laboratoryjne, mikrobiologiczne, endoskopowe. Jeżeli wyniki badań są prawidłowe, to u takiej osoby możemy rozpoznać zespół jelita drażliwego. Według gastrologicznych towarzystw naukowych wprowadzono kryterium czasowe trwania choroby. Zespół jelita drażliwego możemy rozpoznać wtedy gdy dolegliwości utrzymują się przez okres co najmniej 3 miesięcy.

- Jak objawia się zespół jelita drażliwego?

- Dolegliwości są dość uciążliwe i objawiają się zwiększoną liczbą wypróżnień, zwykle są to 2-5 luźne stolce, najczęściej w godzinach porannych. Dolegliwości mijają lub znacznie zmniejszają się w czasie weekendów, urlopu, gdy nie ma codziennych stresów związanych z pracą czy szkołą, etc. Uczucie dyskomfortu lub ból pojawia się w jamie brzusznej, najczęściej w podbrzuszu lub lewym dole biodrowym, ale może wystąpić w innej lokalizacji np. wzdłuż przebiegu jelita. Może pojawić się śluz w stolcu. Cechą charakterystyczną zespołu jelita drażliwego jest ustąpienie dolegliwości po wypróżnieniu. Wyróżnia się trzy postacie kliniczne choroby: biegunkowa, zaparciowa (do 3 stolców w tygodniu) oraz postać pośrednia z okresami biegunki na przemian z zaparciami.

- Czy krew w stolcu może być objawem tego zespołu?

- W takim przypadku trzeba na pewno zastanowić się, jaka jest tego przyczyna. Taki objaw może towarzyszyć np. zaparciowej postaci zespołu jelita drażliwego i być następstwem pęknięcia guzków krwawniczych (hemoroidów). Krew może być też objawem choroby nowotworowej jelita grubego, dlatego zawsze w takiej sytuacji należy wykonać odpowiednią diagnostykę przewodu pokarmowego z kolonoskopią włącznie.

- Jakie badania potwierdzą rozpoznanie?

- Jak wspominałem, potwierdzeniem zespołu jelita drażliwego jest wykluczenie innych chorób przewodu pokarmowego. W tym celu należy przeprowadzić diagnostykę w poradni lekarza rodzinnego. Przy wątpliwościach diagnostycznych wskazana jest wizyta u specjalisty. Należy zaznaczyć, że zgodnie ze standardami pacjent z zespołem jelita drażliwego powinien pozostawać pod opieką lekarza rodzinnego. Pamiętajmy, że osoby z zespołem jelita drażliwego mają karcynofobię tj. lęk przed chorobą nowotworową i jej wykluczenie może zmniejszyć stres chorego i zapobiec tym samym objawom choroby. Przypominam, że ta grupa chorych jest tak samo narażona na wystąpienie choroby nowotworowej jelita jak i inne osoby. W profilaktyce raka jelita grubego obowiązują standardy zalecające kobietom po 50 r.ż., a mężczyznom po 55 r.ż. wykonywanie badanie kolonoskopowego co 5-7 lat, niezależnie od tego, czy mają niepokojące objawy czy nie. Inne zalecane badania u chorych z zespołem jelita drażliwego to USG jamy brzusznej, badanie ginekologiczne u kobiet, należy ponadto wykluczyć choroby dróg moczowych, trzustki, wątroby i dróg żółciowych oraz choroby pasożytnicze.

- Czy zespół jelita drażliwego można wyleczyć?

- Nie ma skutecznego leku na tę chorobę z prostego powodu - nie znamy przyczyn choroby. Istnieje wiele teorii próbujących wyjaśnić tło choroby, pod uwagę bierze się np. osobowość chorego, jego wrażliwość i podatność na stresy. Osobowość pacjenta trudno zmienić tabletkami. Ale nie jest to choroba, której nie da się leczyć czy z którą nie da się funkcjonować. Przede wszystkim trzeba zmienić styl życia, zasady odżywiania, unikać stresów. Wiadomo, że spożywania alkoholu, picie mocnej kawy czy herbaty nasila dolegliwości. Czasem dolegliwości zmniejszają się po wyeliminowaniu z diety mleka czy słodyczy. Oczywiście pomocne są preparaty farmakologiczne w leczeniu zespołu jelita drażliwego.

- Czy dieta bezglutenowa może być pomocna?

- Część pacjentów po wyeliminowaniu z diety glutenu czuje się bardzo dobrze, co jest wskazówką, że gluten może być czynnikiem wzmagającym perystaltykę jelita grubego. Często u pacjentów, u których wystąpiła poprawa po diecie bezglutenowej badania serologiczne nie potwierdzają nietolerancji glutenu. Czyli taka osoba nie ma uczulenia na gluten, ale zastosowanie diety daje pozytywny efekt.

- Czy zespół jelita drażliwego może prowadzić do raka?

- Nie, bo jest to zaburzenie czynnościowe objawiające się nadreaktywnością jelita grubego. Osoby z tym zespołem nie są w grupie ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych jelita grubego. Jednakże u części chorych rozwija się przewlekłe zapalenie jelita grubego, które wymaga innej terapii, a zastosowanie u nich standardowego postępowania (jak w zespole jelita drażliwego) nie przynosi oczekiwanego efektu i taka grupa chorych powinna pozostawać pod opieką specjalistyczną. Należy pamiętać, że zagrożenie nowotworem jelita grubego wzrasta wraz z wiekiem oraz obciążeniami genetycznymi.