Wszyscy jesteśmy ze wsi

Między wójtem a plebanem w Wilko-wyjach wojna trwa i co niedzielę dostarcza rozrywki prawie dziesięciu milionom Polaków. W telewizji liczą milionowe zyski, a prawdziwy proboszcz z małej mazowieckiej wioski pod Warszawą codziennie dziękuje Bogu...

Ale, ale... do podziękowań dołącza się też wójt Dariusz Jaszczuk: - Bo wiele rodzin za sprawą tego filmu autentycznie stanęło na nogi. Pracowali przy produkcji, najmowali się za statystów i nieźle na tym zarabiali. W takiej biednej rolniczej gminie jak nasza to, rzeczywiście, zrządzenie Opatrzności.

I coś w tym jest, skoro nawet Wojciech Adamczyk, reżyser "Rancza", podejrzewa, że do Jeruzala pchnął go patron tamtejszej parafii, czyli święty Wojciech. Jeździł z ekipą, szukał odpowiednich plenerów. Któregoś dnia zajechali do oddalonego 70 km od stolicy Jeruzala i nie mogli wyjść z zachwytu, że tu w jednym miejscu mają wszystko, czego potrzebują: sklep, kościół, pleba-nię i szkołę. Tuż obok w Płomieńcu znaleźli chałupę w sam raz dla filmowej rodziny Solejuków, a kawałek dalej, w Latowiczu dom wójta i urząd gminy, na którym wystarczyło tylko podmienić tabliczkę - na Wilkowyje. Przyjechali, zobaczyli i zostali prawie cztery lata. Pierwszy odcinek "Rancza" TVP 1 pokazało 5 marca 2006 roku. Dziś emituje już czwartą serię. Podczas ostatnich świąt wielkanocnych to był najlepiej oglądany serial telewizyjny.

Taka gmina
Najpierw rzecz jasna był scenariusz. Robert Brutter i Jerzy Niemczuk napisali komedię obyczajową, której akcja toczy się w zapyziałej wsi Wilkowyje.

Nieoczekiwanie przyjeżdża tam Lucy Wilska, Amerykanka polskiego pochodzenia, dziedziczka zrujnowanego dworku. I postanawia zostać na dłużej. Nie wie jeszcze, że weszła na teren wójta satrapy, który w dodatku od lat jest skon-fliktowany ze swoim bratem bliźniakiem, tutejszym proboszczem.

- Od dawna miałem ochotę zrobić taki film. Wieś to trochę inny klimat i czas inaczej tam płynie - mówi Robert Brutter. - Społeczność wiejska ma, oczywiście, swoje wady i zalety, które dało się uwypuklić dzięki zderzeniu miejscowych z gościem z innego kontynentu.

- Wieś tu stanowi soczewkę, w której skupiają się problemy nie tylko wiejskie - dopowiada reżyser Wojciech Adamczyk. - W konwencji komediowej opowiadamy o ludzkich przywarach, ale ser-decznie, z ciepłem. Mamy, na przykład, trzech pijaczków, którzy codziennie chlają, obijają się i trudno powiedzieć, że to jest dobry wzorzec, że takie typy chciałoby się zaprosić do domu. A przecież ludzie ich pokochali, zobaczyli w nich wiejskich filozofów, którzy siadają przed sklepem i w przerwach między pociąganiem z butelki w prosty sposób sobie i innym tłumaczą świat.

A on nie jest sielski, anielski, bynajmniej. Może i na wsi życie płynie trochę inaczej niż w mieście, ale telewizja, prasa, reklamy też tu docierają, i jest korupcja, są układy, przekręty.

- Śmiejemy się z wójta, lubimy tę postać, ale nie zapominamy, że to jednak łapówkarz, kombinator, polityk, który ma kwalifikacje tylko do pomnażania swojego majątku i wystawiania piersi do orderów. To leń i nieuk - mówi Adamczyk. - Władza psuje.

Wójt Jaszczuk może się zgodzić z taką diagnozą, z tym że... nie do końca. Wiele przywar - przyznaje - które scenarzyści przypisali gminnym władzom, ma swoje potwierdzenie w rzeczywistości, ale nie w tak jaskrawej postaci. Weźmy, choćby, on sam. W samorządzie siedzi od 1990 r., wójtem jest od 12 lat, wcześniej był zastępcą. Skoro ludzie go wybierają, znaczy mają wyrobioną opinię i żaden film mu jej nie zszarga.

- To jest komedia i trzeba na nią patrzeć z przymrużeniem oka - napomina. - Dom też mam znacznie skromniejszy od tego wójta z "Rancza".

Ks. Andrzej Sobczyk uważa tymczasem, że film niewiele odbiega od życia, ale on, broń Boże, nie ma na myśli wójta swojej gminy. Patrzy raczej z własnej perspektywy na swojego filmowego pobratymca w sutannie. Podoba mu się, że filmowcy zachowali wyczucie sacrum. Przychodzili do niego na konsultacje, pytali, co w kościele uchodzi, a co nie. Mimo że kręcili komedię. I podoba się księdzu, że przemocy w niej nie ma, agresji, brzydkich słów i że z odcinka na odcinek bohaterowie stają się lepsi. Nawet ci z ławeczki przed sklepem. Już nie przesiadują na niej tak notorycznie, do roboty się wzięli. Choć bez przesady. Jak mawia Hadziuk:

- Człowiek nie może żyć samą robotą, bo by był jak jakiś japi. Napijem się, Pietrek, napijem, ale po robocie, a nie zamiast.

- I o to chodzi, a nie o to, żeby nie pić w ogóle. No, nie przesadzajmy - śmieje się Adamczyk.

Oni po prostu mają talent
Ogłoszenie o castingu na statystów, które wybrzmiało z ambony w jeruzalskim kościółku, przyciągnęło chyba całą wioskę. Zdjęcia próbne dla aktorów odbyły się znacznie wcześniej w Warszawie. Reżyser podkreśla, że nie szukał gwiazd, ale profesjonalistów, którzy mają wdzięk osobisty. Dziś może przyznać bez fałszywej skromności, że obsada "Rancza" udała mu się fantastycznie. Cezary Żak to był strzał nawet nie w dziesiątkę, a w jedenastkę. Do roli Lucy wybrał Ilonę Ostrowską. Wyczuł, że ona potrafi zagrać anioła z temperamentem. Postawił przed nią jeszcze jedno zadanie - musiała opanować specyficzny akcent. Ostrowska przyznaje, że przyłożyła się do pracy, odbyła kilka spotkań z kobietą, której losy były podobne do losów Lucy. Rozmowy z nią nagrywała na dyktafon, potem odsłuchiwała i ćwiczyła.

- Ale to jeszcze nic - mówi Adamczyk. - Niektórych aktorów zaangażowałem tylko do epizodów, a oni tak świetnie zagrali, że z odcinka na odcinek zaczęliśmy te ich role rozbudowywać.

Tak było w przypadku barmanki Wioletki, pani Lodzi, księgowej wójta, czy policjanta. Katarzyna Żak zdradza ze śmiechem, że dla kolegi Nadera, na przykład, ta nagła popularność stała się raczej kłopotliwa:

- Podpadł policjantom - śmieje się Żak-Solejukowa. - Podczas jakiejś kontroli drogowej wytknęli mu, że swoją rolą ośmiesza mundurowych.

Z castingu są też filmowe dzieci, cała siódemka rodu Solejuków. Najstarszy Marianek i najzdolniejszy Szymek to bracia nie tylko w "Ranczu". Na plan przyjeżdżali z rodzicami aż z Płocka.

- Z dzieciakami jest ten problem, że niechętnie podporządkowują się rygorom pracy, zapominają, że nie wolno patrzeć prosto w kamerę - tłumaczy ich filmowa mama. - I trzeba robić dubel za dublem. Kiedyś już miałam dość i mówię: jak się nie uspokoicie, tyłki spiorę. A oni w śmiech. Dopiero, jak ich postraszyłam, że kasy nie dostaną, podziałało.

Ranczersi trzymają się razem
Po czterech wspólnych latach (każdą serię kręcono około 4-5 miesięcy) między mieszkańcami Jeruzala a filmową ekipą narodziła się specyficzna więź, która i poza planem miała swoje konsekwencje.

Wojciech Adamczyk: - Najpierw patrzyli na nas nieufnie, jak na jakieś dziwa, potem zaczęliśmy działać im na nerwy, bo burzyliśmy ich codzienny rytm, zatrzymywaliśmy ruch w wiosce, prze-szkadzał nam hałas. Dopiero kiedy zaczęły się sceny ze statystami, ludzie z wioski poczuli się członkami ekipy, no i zaczęli doceniać, że na tym interesie można zarobić.

Najszybciej filmowcy "kupili" księdza Sobczyka. On pierwszy zobaczył w nich zbawców. Zanim przyjechali, kościół z 1758 r. się walił, dziurawy dach przeciekał, nie działało centralne ogrzewanie.

Ks. Andrzej Sobczyk: - Jak tu przyszedłem sześć lat temu, ręce załamałem, nie wiedziałem, za co ja to wszystko wyremontuję. Parafia biedna i mała, ledwie 1500 osób. Ale Pan Bóg nam zesłał ten film i dziś większość robót już mam z głowy. Chociaż sporo jeszcze zostało, bo sam remont kościółka to koszt 807 tys. zł. Dobrze, że aktorzy nam pomagają. Przyjeżdżają na odpusty, aukcje robią, liturgię w kościele czytają.

W kolorowych gazetach piszą, że to takie zepsute środowisko, a kapłan już wie, że to nieprawda, on nie może się ich nachwalić. Pan Cezary Żak i jego żona, na przykład, to bardzo katolicka rodzina. W Jeruzalu przed ołtarzem na 20. rocznicę ślubu powtórzyli przysięgę. Mszę zamówili w intencji starszej córki, która zdawała maturę. A pan Barciś (Czerepach) - w filmie taki zły człowiek, a w życiu do rany przyłóż. Pan Paweł Królikowski (Kusy), ojciec pięciorga dzieci, też bardzo związany z Kościołem... Dla takich ludzi plebania w Jeruzalu stała i stoi otworem, chociaż meble poprzestawiali, błota nanosili, w ogródku szklarnię postawili.

Dariusz Jaszczuk, wójt gminy Mrozy, do której należy Jeruzal, jako samorządowiec docenia walory promocyjne filmu. Widzi, że do wsi całe autokary przyjeżdżają i prywatne wycieczki. Ludzie fotki pstrykają, mamrota kupują, przysiadają na ławeczce. Ale - filozoficznie zauważa wójt - film zniknie z ekranu, ludzie zapomną, a problemy zostaną. Chyba żeby wbrew zapowiedziom, że to już koniec, po czwartej serii, zaczęli kręcić kolejną. On jest "za", telewizja też i aktorzy jak najbardziej. Cezary Żak przyznaje, że chętnie wróciłby na "Ranczo", bo na razie innych propozycji nie ma. Panowie z ławeczki póki co odcinają kupony od sukcesu i jeżdżą po Polsce z kabaretowym przedstawieniem "Smak mamrota".

- Owszem, bazujemy na popularności serialu - nie kryje Bogdan Kalus (Hadziuk). - Ale nie robimy żadnej ściemy, tylko porządne przedstawienie. I wszędzie na widowni jest szał. A gdyby mnie pytali, czy dalej kręcić, jestem "za". Mogę grać w "Ranczu" choćby do emerytury.

- Ja też chętnie wrócę na wieś - deklaruje Piotr Pręgowski (Pietrek). - W końcu wszyscy jesteśmy ze wsi, bo ona była przed miastem.

Reżyser Adamczyk na razie o kontynuacji nie myśli, ale asekuracyjnie za Jamesem Bondem powtarza: - Nigdy nie mów nigdy.

Pietrek (Piotr Pręgowski):
- Mój bohater robi wrażenie lekkiego przygłupa, ale jest szczery i w sytuacjach beznadziejnych można na niego liczyć. Ludzie go uwielbiają, bo dzięki niemu mogą mieć poczucie, że są mądrzejsi, lepsi. Ja też go kocham, bo daje mi taką popularność, jakiej wcześniej nie zaznałem. Odkąd Pietrek zaczął robić karierę estradową i zmienił fryzurę, podobno coraz więcej dzieci chce sobie farbować włosy na zielono! W sklepie, w restauracji, na ulicy ciągle ktoś mnie poklepuje po plecach...

Hadziuk (Bogdan Kalus)
- Hadziuk przy kumplach zgrywa twardziela, a tak naprawdę jest pod pantoflem żony, ławeczka i piwko to jego "pięć minut". Hadziuk to poczciwa dusza, nikogo nie skrzywdzi. Owszem, nadużywa, ale jakby już coraz mniej, bo wziął się za robotę. Jako aktor cieszę się, że scenarzyści zaczęli nas trochę z tej ławeczki gonić, bo mam więcej do zagrania i pewność, że moja postać się widzom nie znudzi. Dotąd na moim rodzinnym Śląsku byłem znany jako Gerard ze "Świętej wojny", dziś jako Hadziuk.

Solejuk (Sylwester Maciejewski)
- Ten facet lubi wypić i dość odporny jest na pracę, a wszystko wskazuje na to, że w młodości nauka też mu specjalnie nie szła. Ale za to bardzo kocha swoją rodzinę, choć może nie potrafi okazać tego jak należy. Na swój sposób jednak przejmuje się swoimi dziećmi, wychowuje je jak potrafi. I cóż, nie lubi zmian, dlatego nie rozumie kumpli, którzy ostatnio trochę odpuścili sobie rytuał siedzenia na ławeczce i pociągania mamrota. A Solejuk, można powiedzieć, jest tradycjonalistą.

Ksiądz i wójt (Cezary Żak):
- Jestem pierwszym aktorem w Polsce, który w jednym filmie kreuje dwie role. To było wyzwanie. Zależało mi, żeby te postaci bardzo zróżnicować i chyba się udało. Jako bliźniacy muszą być do siebie fizycznie podobni, ale poza tym wszystko ich różni. Pierwowzorem wójta był dla mnie mój stryj - mężczyzna z charakterem, sołtys, który trzymał w garści całą wieś. Księdza w rodzinie nie miałem, ale obserwowałem różnych księży w różnych kościołach, patrzyłem, jak się zachowują, gestykulują. Na początku łatwo nie było. Zwłaszcza w momentach, gdy bliźniacy muszą ze sobą porozmawiać. Gadam jak wójt, po czym wkładałem sutannę i muszę być księdzem. Kiedy słyszę, że ludzie widzą w tych postaciach dwóch aktorów, wiem, że wygrałem. Prywatnie lubię wójta, on mnie śmieszy bardziej, ale jestem w mniejszości, bo nawet moje córki wolą księdza.

Solejukowa (Katarzyna Żak):
Zbudowałam sobie całą historię tej matki Polki. Wymyśliłam, że skoro nie ma żadnych przyjaciółek, mieszka na uboczu wsi, to ona nie jest z Wilkowyj, tylko dalej, ze wschodu, dlatego tak po wschodniacku zaciąga. Męża poznała gdzieś u rodziny na weselu i z nim przyjechała w jego rodzinne strony. Siedmioro dzieci przyszło na świat, mąż zagląda do kieliszka, to biednie jest. Żeby tę bidę uwiarygodnić, schudłam do roli 3 kilo. Tylko jednego nie wymyśliłam ani ja, ani scenarzyści - nikt nie wie, jak Solejukowa ma na imię. A mimo że jest biedna, jest optymistką.