Zamiast pomocy wolą kielicha

- Moja bezdomność zaczęła się 12 lat temu, gdy zmarła moja żona - mówi Edward (z prawej).

Święta Bożego Narodzenia, sylwester - są tacy, dla których te dni nie różnią się niczym od pozostałych. Dość często jest to jednak ich własny wybór. Mogą skorzystać z pomocy, ale nie chcą.
- W domach bezdomnego, noclegowniach, ośrodkach pomocy organizowane są spotkania świąteczne - mówi Joanna Deoniziak z Komendy Wojewódzkiej Policji w Białymstoku, która od lat wraz ze studentami medycyny i innymi policjantami odwiedza bezdomnych. - Teraz np. spotkanie wigilijne dla prawosławnych zorganizowane zostanie w Eleosie przy ul. Warszawskiej.
Jednak wielu bezdomnych nie korzysta z takiej możliwości. Dlaczego? Bo twierdzą, że im pomoc nie jest potrzebna. Że dobrze im tak, jak jest.

Zamiast pomocy wolą kielicha

Jest też inny powód - choroba alkoholowa. Aby wziąć udział w tego typu spotkaniu lub przenocować w noclegowni, trzeba być trzeźwym. Część z bezdomnych zaś nie jest w stanie zrezygnować z alkoholu. Niektórzy to właśnie z jego powodu wybierają nocowanie w opuszczonych, zaniedbanych domach.
- Mamy normalne mieszkania i pracę, ale raz na jakiś czas przychodzimy tu na imprezki. Bo u siebie nie możemy się spokojnie napić - powiedziała nam Anka, jedna z osób, które spotkaliśmy w opuszczonym domu przy ul. Jana Pawła II w Białymstoku.

Policjanci bardzo dobrze znają to miejsce. Na uboczu, w niewielkiej odległości od siebie stoi tam kilka domów. Ich prawowici mieszkańcy dawno je porzucili. Teraz w starych, zniszczonych ścianach pomieszkują bezdomni. Odwiedziliśmy ich tuż przed sylwestrem.

Impreza w barłogu

Gdy wraz z policją i studentami medycyny wchodzimy do pierwszego z nich, ciężko zauważyć, że w środku ktoś jest. W pomieszczeniu, które kiedyś prawdopodobnie było dużym pokojem, na dwóch zniszczonych i brudnych materacach, pod kocami i szmatami w ciemnościach znajdujemy trzy osoby. W jednym miejscu leży Krzysiek, kawałek dalej Anka i Tomek (nie chcą podać swoich prawdziwych imion, by nikt ich nie rozpoznał). W pomieszczeniu jest tyle dymu, że aż gryzie w oczy. Trójka "lokatorów", żeby nie zamarznąć, pali bowiem w nieszczelnym piecu.

Anka i Tomek to obskurne miejsce traktują jako świetną "miejscówkę" na imprezy. Nie przeszkadza im brud, brak światła, prądu i bieżącej wody. Bez szczególnych emocji opowiadają o poprzednich "mieszkańcach" tego miejsca - parze starszych bezdomnych, którzy kilka miesięcy temu tam zmarli. Dopytują, czy ktoś ma papierosa.

Anka i Tomek mają po dwadzieścia kilka lat. Są jednak już bardzo zniszczeni. Jedno z nich pochodzi z Białegostoku, drugie z Gródka. Jednak więcej o sobie mówić nie chcą. Dodają tylko, że kiedy zechcą, będą mogli wrócić do normalnego życia. Ona pracuje jako ekspedientka w sklepie, on robi w wykończeniówce.

Łaski mi nie trzeba

Mniej możliwości wyboru ma Krzysiek, który od lata nocuje w tym starym domu przy ul. Jana Pawła II. Mężczyzna nie ma jeszcze pięćdziesięciu lat, a od 10 jest bezdomny. Najpierw stracił pracę. Potem posypała mu się reszta życia.

- Tak się potoczyły moje losy i już tego nie zmienię - tłumaczy pytany, czy chce wyjść z bezdomności. - Nie chcę korzystać z pomocy społecznej, nie trzeba mi łaski. Próbowałem, ale trafiłem na ludzi, którzy traktowali mnie gorzej niż psa. A bezdomny to przecież też człowiek. Żyjemy jak żyjemy. Trudno. Nie pójdę do noclegowni, bo tam, nawet jak jest się choć trochę pod wpływem, wyrzucają cię za drzwi.
Zapytany o święta i sylwestra, odpowiada: - Będzie bez różnicy, tak jak jest. Nie ma o czym gadać. Tu u mnie cały czas tak to wygląda. Chociaż teraz, zimą, jest trudniej.

Krzysiek nie jest chętny do korzystania z pomocy, ale ostatecznie studentom medycyny pozwala się zbadać. Okazuje się, że ma bardzo wysokie ciśnienie - 200 na 100. Po namowach zgadza się, by wezwać do niego karetkę.

Nie można uszczęśliwiać na siłę

- Są dwa typy bezdomnych: tacy którzy mówią, że im jest dobrze i nic od nas nie chcą oraz tacy, którzy chcą wyjść z bezdomności i z chęcią korzystają z wszystkich form pomocy - tłumaczy Adam Jakubowski, student pierwszego roku medycyny, który od trzech lat jest w grupie pomocy Polskiego Czerwonego
Krzyża i odwiedza bezdomnych.

Podczas tych wizyt początki są zawsze takie same. Bezdomni do ludzi "normalnych" podchodzą z dystansem. Ratowników oraz mundurowych traktują jak kontrolerów. Dopiero przy kolejnych wizytach, podczas których dostają konserwy, chleb, kurtki, bluzy czy koce, zaczynają nabierać zaufania. Wtedy też niektórzy z nich zaczynają interesować się, jak można wyjść z bezdomności.
- Jednak nic na siłę - tłumaczy Adam Jakubowski. - Nie ma sensu przy pierwszej wizycie kogoś na siłę uszczęśliwiać. Nie należy naciskać, bo inaczej zamkną się i w ogóle nie zechcą skorzystać z pomocy.

Stał się bezdomny, gdy stracił żonę

Edward, który przebywa w kolejnym opuszczonym domu przy ul. Jana Pawła II w Białymstoku, wydaje się być zadowolony z naszej wizyty. Stara kuchnia, którą zajmuje, jest posprzątana. On i jego goście, którzy go właśnie odwiedzili, siedzą przy świeczkach. Na piecu grzeje się leczo. Czekają na powrót Ryśka, który pomieszkuje w tym samym domu, w pokoju po drugiej stronie korytarza.

Edward jest zadowolony ze swego życia, chociaż zdaje sobie sprawę, że mogłoby wyglądać lepiej.
- Wszystko zaczęło się 12 lat temu, gdy zmarła moja żona - opowiada mężczyzna. - To była naprawdę wspaniała kobieta. Ja też byłem w porządku facet, chociaż w sumie dalej jestem. Staram się żyć normalnie. Nawet na święta mam różne zaproszenia.

Z reguły spędza je u siostry, która mieszka w Białymstoku. Miał też możliwość zamieszkania u niej, ale nie chciał być ciężarem dla rodziny. Jednak często się widują i odwiedzają. Siostra wspiera go na tyle, na ile może.

Inni mają gorzej

- Nie poszedłem w tym roku do siostry, bo z żeberkami miałem problemy - tłumaczy Edward. - Więc ona mi przywiozła wszystko. Byli też policjanci. Przełamaliśmy się opłatkiem. Po bożemu było. Tu jest naprawdę jak u ludzi, a że takie warunki, co zrobić. Inni gorzej mają. Palić mam czym w piecu, jeść mam co. Jestem rencista, więc z tym nie ma problemów. Najgorzej, że z serduchem mam problemy, a na wizytę u kardiologa sześć miesięcy czekałem.

Właściwie Edward narzeka tylko na problemy z dostępem do służby zdrowia. Teraz czeka na wyznaczenie terminu specjalistycznego badania. Mimo kłopotów kardiologicznych, twierdzi, że stara się cieszyć ze swego życia. Mimo wszystko.