Językoznawca Michał Kondratiuk. Nazwisko Wajda oznacza dowódcę

Nasz Czytelnik Andrzej Godlewski pisze do nas w mailu: „Jak wyjaśnić pochodzenie nazwy osady Żmojdak i miejscowości Janówek. Obecnie Żmojdak został włączony do wsi Janówek. Miejscowość leży w gminie Sztabin. A propos mego nazwisk to chyba pochodzi od nazwy wsi Godlewo?“

GODLEWSKI

- Nazwisko Godlewski poświadczone jest w źródłach polskich od 1455 roku - rozpoczyna językoznawca prof. Michał Kondratiuk. - I rzeczywiście pochodzi ono od nazwy miejscowości Godlewo w gminie Nur w powiecie łomżyńskim. Dawniej była to okolica drobnej szlachty, na terenie której powstało kilka wsi o nazwach zestawionych, dwuczłonowych. Głównym centrum tych wsi było Godlewo Wielkie, położone 14,5 km na północny-zachód od Ciechanowca. Godlewo istniało już w 1416 r., pochodzi od nazwy osobowej Godel. Od XVI wieku nazywane Godlewo Magna /Godlewo Wielkie. Dziś istnieje kilka nazw zestawionych z członem głównym, utożsamiającym Godlewo, zarówno w gm. Nur (np.: Godlewo-Mierniki, Godlewo-Milewek, Godlewo-Plewy, Godlewo-Warsze), jak i w innych gminach powiatu łomżyńskiego. Nazwa jednoczłonowa Godlewo jest też w gm. Grajewo w pow. łomżyńskim.

W naszym regionie nazwisko Godlewski najczęściej można spotkać w Białymstoku (333 mieszkańców), Łomży (197), Zambrowie (188), Ełku (97), Suwałkach (76), Wysokiem Mazowieckiem (74) - na podst. www.nazwiska-polskie.pl

TYNIEWICZE WIELKIE / DUŻE

Kolejny nasz Czytelnik Kondrat Frankowski z wsi Tyniewicze Duże prosi o wyjaśnienie etymologii swojego nazwiska i nazwy miejscowości. Nazwisko Frankowski językoznawca omnówił już na łamach „GW“ w dniu 12 lutego, a dziś zajmuje się wsią Tyniewicze Duże w gm. Narew (pow. hajnowski).

- Najstarsza informacja o początkach tej osady pochodzi z 1560 roku: „na Kullasowie w końcu włok za ścianą u Tynia w zaścianku przerobku i z bagnem około jego przerobkowi... wymierzono 15 morgów, które przyjął ten Tyn” - cytat z „Akty izdavajemyje Vilenskoj Archeograficzeskoj komissijej dla razbora drevnich aktov“ - rozpoczyna językoznawca. - W 1676 r. Tyniewicze były folwarkiem miasta Narwi. miały 52 mieszkańców. W latach 1775-1789 funkcjonuje nazwa Tyniewicze Wielkie; Tyniewiczi Bolszije - 1878 i 1886. W roku 1921 we wsi Tyniewicze Wielkie było 67 domów i 298 mieszkańców. Gwarowa nazwa wsi: Tiniewiczy Weliki.

Jak uzupełnia prof. Kondratiuk, jest to nazwa patronimiczna pochodząca od nazwy osobowej Tin (cerk. Timon) lub Tyn od wyrazu tyn w znaczeniu „ogrodzenie tynem; parkan“. Nazwy patronimiczne oznaczały pierwotnie potomków lub poddanych człowieka, którego imię, przezwisko czy nazwa zawodu lub godności tkwi w nazwie miejscowej.

WAJDA

Adrian Wajda zaś prosi - za naszym pośrednictwem - językoznawcę o wyjaśnienie swojego nazwiska.

- Nazwisko poświadczone jest w źródłach polskich w 1553 roku - rozpoczyna prof. Kondratiuk. - Według K. Rymuta, pochodzi ono od węgierskiego apelatywu wajda w znaczeniu „dowódca“. W pochodnych też od niemieckiej nazwy osobowej Weide: Wajd, Wajdak, Wajdala, Wajdała, Wajdałowicz, Wadas, Wajdasz, Waida, Wajdo, Waidyk. Imię Vajda jest popularne na Litwie jako jednoczłonowe i złożone: Vaida, Vaidas, Vaidotas Vaidutis, Vaidilas, Vaidile. Prof. M. Biryła łączy nazwisko Wajda z regionalnym białoruskim wajdawać, czyli „sprzeczać się“, z litewskiego vaidytis - „sprzeczać się, kłócić się“.