Muzeum Północno-Mazowieckie. Do placówki trafił wyjątkowy eksponat

- Dla Łomży to na pewno cenna pamiątka - uważa Adam Sokołowski z działu historycznego Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży. - Mendel Orłowski był dużym producentem maszyn, był też radnym.

Na wystawie stałej w muzeum są już dokumenty związane z tą postacią, w skansenie w Nowogrodzie można zaś oglądać kierat jego produkcji.

Żeliwna tabliczka w kształcie podkowy pochodzi prawdopodobnie z maszyny. A może znajdowała się na jakimś budynku?

Do muzeum trafiła po bardzo ciekawej drodze. Otóż odwiedzający kilka lat temu Łomżę Żyd Jan Lewin zakupił ją w antykwariacie i zawiózł do domu, do Izraela jako pamiątkę. Nie dziwi fakt, że chciał ocalić jakąś pozostałość po przedwojennych łomżyńskich Żydach. On sam cudem przeżył getto, w którym znalazł się jako dziecko. Jego bracia zginęli w giełczyńskim lesie.

Lewin postanowił jednak, że odda tabliczkę do Muzeum Północno-Mazowieckiego. Pomógł mu w tym przyjaciel, Zbigniew Ciszek z Łomży, który przywiózł ją z powrotem i przekazał dyrekcji placówki.

Pamiątka po działalności Mendla jest cenna właśnie dlatego, że dokumentuje przedwojenne życie Żydów łomżyńskich.

Orłowski rozpoczął produkcję w 1901 r. Odlewnia żeliwa znajdowała się przy dzisiejszym Pl. Niepodległości.

Łomżyński fabrykant był również społecznikiem. Jako radny reprezentował społeczność żydowską w samorządzie miejskim. Wraz z wybuchem II wojny światowej zakończył działalność.

Do niedawna nieznane były jego losy. Adam Sokołowski dotarł jednak do informacji, że Mendel Orłowski został aresztowany przez NKWD i wywieziony na Sybir. Po wojnie trafił do Argentyny, a później do Izraela, gdzie pracował jako urzędnik. Jego syn pracował natomiast w Łodzi.

Takie historyczne pamiątki nieczęsto trafiają do Muzeum Północno-Mazowieckiego. Samej placówki nie stać na ich kupowanie. Eksponaty pozyskuje m.in. z wykopalisk archeologicznych prowadzonych przy okazji prac budowlanych w mieście.