Postaw na refleksję

Może się wydawać, że myślenia uczymy się niejako w "międzyczasie". Myślimy i już. Rzeczywiście, ta umiejętność jest w pewnym sensie elementem naszego wyposażenia ewolucyjnego. Rozwijamy ją obserwując dorosłych, ucząc się poprzez doświadczenie, pewne procedury wpaja się nam w szkołach.

Od jakości naszego myślenia zależy jakość podejmowanych decyzji, ta zaś wpływa na jakość naszego życia. Rzadko zastanawiamy się, jak myślimy. Jaki wpływ na to mają emocje? Jakie przyjmujemy założenia? Czy bierzemy pod uwagę wszystkie czynniki? Co wiemy naprawdę, a co tylko nam się wydaje?

Wiele decyzji podejmujemy bezrefleksyjnie, kierując się tym, co robią osoby w podobnych sytuacjach, tym, co nam ktoś powiedział. W takim myśleniu idziemy na skróty - przekonania, stereotypy, przyzwyczajenia prowadzą nas od wyboru do wyboru. Ludzie zazwyczaj nie zastanawiają się głębiej na tym, co robią. To właściwa strategia w przypadku świata, który nie ulega zmianom i gdzie sprawdzają się wypracowane od dawna zachowania. Cechą współczesnej rzeczywistości jest zmienność i nieprzewidywalność.

Ukończenie szkoły nie gwarantuje, że podejmiemy pracę związaną z wykształceniem. Założenie lokaty w banku czy obiecującym wysokie zyski funduszu inwestycyjnym nie daje pewności zysków, czy nawet odzyskania swoich pieniędzy. W tej sytuacji nabiera znaczenia właśnie jakość naszego myślenia.

Laureat Nagrody Nobla Daniel Kahneman pisze o myśleniu szybkim (intuicyjnym) i myśleniu wolnym (świadomym). Myślenie świadome to obserwowania procesów, jakie prowadzą nas do dokonania wyboru. Można tu wskazać dwa typy myślenia: myślenie krytyczne i myślenie twórcze. Oba uzupełniające się i użyteczne w różnych sytuacjach. Umiejętność myślenia krytycznego jest przydatna, gdy mamy dokonać wyboru spośród dostępnych możliwości. Wówczas gromadzimy dane na ich temat, analizujemy je, oceniamy, bierzemy pod uwagę własne przekonania, a następnie dokonujemy świadomego wyboru. Tak podjętą decyzję rozumiemy i możemy ją uzasadnić. Mamy też spore szanse, że będzie to dobra dla nas decyzja.

Licealista wybierając studia może kierować się tym, co powiedzieli mu rodzice, wybrali jego koledzy lub przeczytał na internetowym forum. Myśląc krytycznie zgromadzi informacje o uczelniach z różnych źródeł, pozna fakty i opinie, przeanalizuje możliwości stwarzane dla absolwentów, zastanowi się nad tym, co jest dla niego ważne, czego oczekuje i porówna to z ofertą różnych szkół.

Procedury myślenia twórczego warto stosować wówczas, gdy rzeczywistość nie oferuje atrakcyjnych dla nas rozwiązań. Ów licealista skończywszy studia znowu może wybierać spośród dostępnych ofert lub stworzyć coś nowego. Kariery Steve'a Jobsa (twórcy iPhona) czy Marka Zuckerberga (twórcy Facebooka) są właśnie przykładem efektywnego twórczego myślenia.

Autorem materiału jest Artur Brzeziński z CEN w Białymstoku