Pytanie do specjalisty: Panowie, dbajcie o zdrowie

Co to jest prostata?

- Gruczoł krokowy (prostata lub stercz) to narząd występujący tylko u mężczyzn. Położony jest pod pęcherzem i obejmuje początkowy odcinek cewki moczowej. Gruczoł ten produkuje wydzielinę, która wchodzi w skład nasienia, powodując jego upłynnienie. Z wiekiem zaczyna powiększać się, jest to fizjologia procesu starzenia się organizmu. U młodych mężczyzn jest wielkości kasztana, to jest ok. 20 ml objętości. Po 50 r. ż. u części mężczyzn powiększa się na tyle, że zaczyna powodować problemy z oddawaniem moczu, ponieważ zwęża - poprzez ucisk - światło cewki moczowej.

Jakie objawy powinny zacząć niepokoić?

- Podstawowe objawy związane są z dolegliwościami z dolnych dróg moczowych. To częstomocz, przerywany, osłabiony strumień moczu, wykapywanie moczu po mikcji czy tzw. parcia naglące, czyli pilna potrzeba oddania moczu. Jednym z pierwszych objawów jest częstsze niż zwykle wstawanie w nocy, aby oddać mocz. Jeśli wieczorem wypiliśmy dużą ilość płynu, to wiadomo, że fizjologicznie wstajemy opróżnić pęcherz, ale jeśli takie częste wybudzanie powtarza się w normalnym funkcjonowaniu, powinno zaniepokoić i zasugerować wizytę u urologa. Także panowie po 50-tce, którzy uważają często, że to normalne, że zwęża się im strumień moczu, czy dłużej go oddają, powinni udać się do lekarza.

Generalnie, gdy zaczynają się jakiekolwiek problemy z oddawaniem moczu, trzeba iść do lekarza, bo same nie ustąpią. Często panowie najpierw idą do apteki po leki bez recepty lub stosują domowe sposoby. Ale one mogą tylko złagodzić objawy, na pewno nie wyleczą.

Warto też badać się profilaktycznie po 50 r.ż., a jeśli w rodzinie był rak gruczołu krokowego, to już po 45 r. ż.

Jakie badania diagnostyczne potwierdzają chorobę?

- Urolog zbiera wywiad od pacjenta o jego dolegliwościach oraz wykonuje badanie per rectum, czyli bada przez odbyt gruczoł krokowy, a także kieruje pacjenta na badanie moczu i oznaczenie PSA z krwi obwodowej . PSA (specyficzny antygen sterczowy) to enzym, białko produkowane przez gruczoł krokowy. Ale podwyższenie jego wartości nie zawsze świadczy o nowotworze. Wykonywane jest też badanie USG, które pozwala na ocenę wielkości gruczołu krokowego oraz określenie czy mamy zaleganie moczu po jego oddaniu.

W przypadku podejrzenia choroby nowotworowej, na podstawie nieprawidłowości w badaniu PSA i/lub per rectum wykonywana jest też biopsja stercza. Przez odbytnicę nakłuwamy i pobieramy drobne wycinki z gruczołu, które lekarz patolog ogląda pod mikroskopem i ocenia, czy są prawidłowe czy nowotworowe. Tomografię czy rezonans wykonujemy pacjentom tylko w przypadku rozpoznania raka gruczołu krokowego, aby ocenić i zakwalifikować go do odpowiedniego sposobu leczenia. Przy samym łagodnym rozroście gruczołu krokowego czy stanach zapalnych, nie ma wskazań do tych badań.

Czy wynik badania PSA powyżej 2,5 u 35-letniego mężczyzny świadczy o nowotworze?

- Mężczyzna 35-letni nie powinien jeszcze oznaczać sobie PSA. Obserwujemy taką tendencję, że panowie w różnym wieku, także ci 20-30 letni wykonują sobie te badania, bez konsultacji z lekarzem, a jednorazowe podwyższone wartości nie świadczą o żadnym schorzeniu, chyba że połączymy to z dolegliwościami. Na pewno potrzebne jest też wtedy badanie rektalne gruczołu i wykonanie USG.

Z jakiego powodu dochodzi do zatrzymania moczu?

- To późniejszy objaw przeszkody podpęcherzowej. Czyli wcześniej musiały być jakieś dolegliwości w następstwie których dochodzi do nagłego zatrzymania moczu. Dość często dzieje się tak po spożyciu alkoholu, który zatrzymuje wodę i powoduje obrzęk stercza. Często panowie zapominają, aby regularnie oddawać mocz, a jeśli go przetrzymają, mięsień pęcherza moczowego jest rozciągnięty, nie jest w stanie wypchnąć moczu i następuje zatrzymanie moczu. Gdy tak się stanie, należy zgłosić się na ostry dyżur. To samo nie przejdzie. Taki pacjent wymaga cewnikowania. Można też włączyć leki, które ułatwią oddawanie moczu.

Jak wygląda leczenie chorób gruczołu krokowego?

- W większości przypadków leczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego jest zachowawcze, farmakologiczne. Leki działają objawowo, nie wyleczą całkowicie, ale zmniejszą dolegliwości. Na rynku jest grupa alfa brokerów poprawiających komfort życia, powodujących rozluźnienie mięśni pęcherza, cewki, które powodują, że strumień moczu jest szerszy i pacjent go łatwiej wydala. Mamy też lek zmniejszający objętość gruczołu. U części mężczyzn nie potrzeba już dalszego zabiegowego leczenia, bo zmniejszają się objawy związane z dolnymi drogami moczowymi. Pacjent funkcjonuje świetnie. Musi tylko raz do roku oznaczać PSA i wykonać badanie urologiczne. Dopiero jeśli leki przestają działać, zaczynają się nasilać objawy, pacjenta kwalifikujemy do leczenia zabiegowego. Metoda zależy od wielkości gruczołu. Złotym standardem jest elektroresekcja, czyli wycięcie pętlą tnąca przerośniętej tkanki, przez cewkę moczowa, bez otwierania pęcherza moczowego. Ten zabieg wykonuje się, jeśli objętość gruczołu nie przekracza 70-80 cm sześć. Jest wykonywany w znieczuleniu podpajęczynówkowym, następnego dnia pacjent wstaje, chodzi. W drugiej-trzeciej dobie pacjent wychodzi do domu. Jeśli gruczoł krokowy jest duży, ma 100 cm sześć. objętości i więcej, wykonujemy już operację przez otwarcie pęcherza moczowego, bo nie da się inaczej jednorazowo usunąć całego gruczołu.

Jakie rokowania dają nowotwory prostaty?

- Pacjenci w zależności od zaawansowania choroby są kwalifikowani do różnego typu leczenia. Na pewno im wcześniej rozpoznany nowotwór, tym lepsze rokowania, możliwe jest nawet stuprocentowe wyleczenie. Rak stercza to nowotwór wolno rozwijający się, przeżycia są długoletnie, wyniki leczenia są bardzo dobre.

Ale powinniśmy wykrywać te nowotwory, które dają objawy. Poszliśmy tak do przodu w badaniach, że wykrywamy raki nieistotne klinicznie, które nigdy nie dadzą objawów. Np. u mężczyzn po 80 r. ż. występują komórki nowotworowe, ale nie są objawowe i mogą się nigdy nie rozwinąć. Natomiast groźne są formy agresywne u młodych mężczyzn.