Ambrożej oznacza boski, wręcz nieśmiertelny

Nasza Czytelniczka Selwina Filewicz pisze do nas w mailu: „Przeczytam w Gazecie Współczesnej, że jest możliwość sprawdzenia pochodzenia nazwiska. Niestety, moi dziadkowie umarli przed moimi narodzinami, ojciec również już nie żyje, więc główne źródła informacji są już dla mnie niedostępne. Bardzo proszę o informacje nt. nazwiska Filewicz. Z góry dziękuje za odpowiedź.“

FILEWICZ

- Podstawą derywacyjną tego nazwiska jest poświadczona źródłowo forma hipokorystyczna Fil (1407 r.), Fila (1561), która może pochodzić od imion pełnych: Filemon, Filip, Teofil, a w pochodnych też od słowa „chwila“ z gwarowym przejściem [chw-] w [f-] - rozpoczyna prof. Michał Kondratiuk. - Bezpośrednią podstawą nazwiska Fil-ewicz jest forma Filew.

Jak dodaje prof. Kondratiuk, wymienione imiona są greckiego pochodzenia. Imię Filip jest biblijne, a jego pierwotne znaczenie łączy się z greckim apelatywem philos, co oznaczało „miły, drogi, przyjaciel“ oraz hippos jako „koń“, a więc greckie Philippos to był „przyjaciel, miłośnik koni, lubiący konie“. Imię Filemon, Filomen pochodzi z greckiego Philomenes, Philumenos, a jego pierwotne znaczenie łączy się z greckim philos jako „miły, drogi, przyjaciel“ oraz menos, czyli „męstwo“. Imię Teofil greckiego pochodzenia łączy się z greckim theos, czyli „Bóg“ i philos jako „przyjaciel“ - całość tłumaczy się jako „przyjaciel Boga, miły Bogu“, a odpowiednikiem jego w języku polskim jest imię Bogumił.

W naszym regionie nazwisko Filewicz można spotkać m.in. w Augustowie (9 osób), Białymstoku (7) i Mońkach i Suwałkach (po 4 mieszkańców) - na podst. www.nazwiska-polskie.pl

DUBINA

Kolejna nasza Czytelniczka pisze: „Witam, nazywam się Elżbieta Szymańska z domu Dubina. Zawsze interesowało mnie pochodzenie mojego nazwiska Dubina. Mieszkam we wsi Wajków gmina Mielnik. Będę bardzo wdzięczna za informacje na ten temat. Pozdrawiam serdecznie. Elżbieta Szymańska“

- Nazwisko Dubina jest pochodzenia wschodniosowiańskiego - twierdzi językoznawca. - Pochodzi ono od apelatywu dub, czyli „dąb“. Forma nazwiska Dubina pochodzi od białoruskiego dubina, oznaczającego „gruby kij dębowy, dąbczak“, a w znaczeniu przenośnym i obraźliwie (o człowieku) to „głupiec, tępak“.

SZYMAŃSKA

- Natomiast nazwisko Szymańska poświadczone jest w źródłach z 1759 roku - kontynuuje prof. Kondratiuk. - Pochodzi ono od nazw wsi Szymany (między innymi w gminach Grajewo i Wąsosz, pow. grajewskiego) lub od nazw osobowych Szyman. Nazwiska odmiejscowe informują o dawnym pochodzeniu osoby z danej osady, czy obecnym miejscu jej zamieszkania.

W naszym regionie nazwiska Szymański/ Szymańska pojawiają się bardzo często. Tylko w Białymstoku nosi je ponad pół tysiąca mieszkańców, w Łomży - 276 osób, a w Suwałkach - 118.

AMBROŻEJ

Natomiast Andrzej Ambrożej pisze: „W nawiązaniu do państwa artykułu mam pytanie odnośnie pochodzenia mojego nazwiska - Ambrożej. Czy nazwa ta może pochodzić od ambrozji i czy możliwe jest, że wywodzi się z terminologii tatarskiej, mongolskiej lub tureckiej jak np. Tuchajbej czy Ugłej? Bardzo mnie to interesuje, gdyż nigdy nie poznałem dalszej rodziny ze strony ojca.“

- Nazwisko Ambrożej pochodzi od imienia greckiego pochodzenia - twierdzi prof. Michał Kondratiuk. - Jego pierwotne znaczenie łączy się z greckim przymiotnikiem ambrosios jako „nieśmiertelny, boski“. W mitologii greckiej ambrozja to napój bogów dający im wieczną młodość. Imię to w Polsce zostało przyswojone z łacińskiego Ambrosius w XV wieku jako: Ambroż, Ambroży (1425 r.) i Jambroży (1416 r.). Forma Ambrożej powstała prawdopodobnie pod wpływem miejscowych gwar lub przez analogię do imion Andrzej, Jędrzej itp.

W Polsce nazwisko Ambrożej pojawia się właściwie tylko w naszym regionie. Nosi je 85 mieszkańców Białegostoku, ale można je też spotkać w Augustowie i michałowie (po 5 osób), Niewodnicy Kośćielnej i Wierzchlesiu (po 4 osoby).

WALESZCZYK/ Wieleszczyk

Dominika Wieleszczyk dopytuje zaś o etymologię swojego nazwiska.

- Podstawą derywacyjną nazwiska jest forma nazwy osobowej Wal poświadczona w źródłach z 1369 roku, ta zaś pochodzi od imion na Wal- typu Walenty, Walerian, lub od apelatywu walić w znaczeniu „burzyć, rozwalać, uderzać, sunąć powoli, ociężale“ - wyjaśnia profesor. - Bezpośrednią formą do nazwiska Waleszczyk jest postać Waleszko. Nazwisko to znane jest w Polsce i na Białorusi już od XVI wieku. Imię polskie Walenty, białoruskie Walentin było częste w Posce od XVI w., ale w wieku XIX było nadawane rzadziej, bo uważano je za wiejskie. W językach ruskich imię Walentin jest nadal popularne.