Autyzmu nie można wyleczyć

Co to jest autyzm?

- W międzynarodowej klasyfikacji autyzm to całościowe zaburzenie rozwojowe dziecięce. Obejmuje wszystkie sfery funkcjonowania dziecka. Jest to jedno z najpoważniejszych zaburzeń rozwojowych. Do tego kryteria diagnostyczne, symptomy i objawy można jedynie zaobserwować w zachowaniu dziecka, nie można wykryć choroby badaniem diagnostycznym. Te zaburzenia występują w trzech grupach: jakościowe nieprawidłowości w relacjach społecznych, jakościowe nieprawidłowości rozwoju mowy i komunikowania się, a także ograniczone stereotypowe wzorce zachowań, zainteresowań i zabawy. Jeśli w tych trzech obszarach występują określone zachowania, możemy powiedzieć, że to autyzm. Autyzm dziecięcy to jedno z kilku zaburzeń mieszczących się w całościowych zaburzeniach dziecięcych. Ponieważ część z nich jak np. autyzm atypowy czy Zespół Aspergera wraz z autyzmem dziecięcym są do siebie bardzo podobne pod względem występujących objawów, ujmowane są w grupie tzw. spektrum autystycznego. Autyzm jest niejednorodny pod względem obrazu klinicznego. Osoby nim dotknięte różnią się pomiędzy sobą natężeniem objawów, poziomem rozwoju inteligencji, jak również cechami osobowości.

Dlaczego autyzm diagnozowany jest coraz częściej?

- Nie wiemy tego dokładnie. Być może dlatego, że kryteria diagnostyczne zostały rozszerzone. Kiedyś jako autyzm diagnozowano jedynie klasyczne zaburzenie autystyczne tzw. kannerowskie, czyli najcięższe jego przypadki. Wraz z pogłębieniem badań nad tym zaburzeniem zaczęto zmieniać kryteria diagnostyczne, które obecnie ujmują również lekkie jego formy. Wzrosła świadomość i wiedza na temat tego zaburzenia i to zarówno wśród rodziców, jak i profesjonalistów. Kilkanaście lat temu do naszego ośrodka przychodzili rodzice z dziećmi 5-6 letnimi, były diagnozowane w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym. Teraz coraz częściej mamy pacjentów w wieku 2-3 lat, a zdarza się, że zgłaszają się do nas również rodzice z 15-miesięcznymi dziećmi.

Jakie są przyczyny autyzmu?

- Początkowe teorie, w latach 50.-60., za przyczynę uznawały nieprawidłową więź matki z dzieckiem. Ale te teorie nic wspólnego z rzeczywistością nie mają. Dziś większość badaczy jest zgodna, co do biologicznych jego uwarunkowań. Badania dowodzą, że występują różnice w mózgach osób cierpiących na autyzm i osób rozwijających się neurotypowo, a w nowej, poprawionej amerykańskiej wersji klasyfikacji chorób i zaburzeń autyzm znajduje się w kategorii zaburzeń neurorozwojowych. Naukowcy nie potrafią jednak dokładnie określić, co wywołuje autyzm. Wyróżniono jednak czynniki ryzyka jego powstawania. Naukowcy zwracają uwagę na czynniki genetyczne, neurochemiczne, hormonalne, zanieczyszczenie środowiska, ale który przeważa, trudno powiedzieć. Etiologia jest bardzo złożona i skomplikowana. Przed nami jeszcze lata badań.

Jaki wpływ na chorobę mają szczepienia?

- Niezależne badania przeprowadzane na całym świecie dotąd nie potwierdziły jednoznacznie, że same szczepionki wywołują autyzm. Niektórzy badacze stwierdzają, że u części dzieci po zastosowaniu szczepionki pojawiły się objawy autyzmu, inni nie potwierdzają tego. Być może niektóre z dzieci są szczególnie wrażliwe na jakieś składniki szczepionki i jest ona elementem spustowym, wywołującym chorobę, bo dziecko jest genetycznie uwarunkowane na autyzm.

Na jakie objawy rodzice powinni zwracać uwagę?

- Już u niemowlęcia można zaobserwować pewne niepokojące sygnały. Jeśli relacja, interakcja matka-dziecko nie jest prawidłowa, dziecko nie reaguje na jej uśmiech, mimikę, dźwięki, nie wodzi wzrokiem za palcem i zabawkami, nie kompensuje braku mowy innymi formami komunikacji, jak gesty, postawa ciała, nie przejawia chęci komunikowania się, warto skonsultować się ze specjalistą. Już u niemowlęcia można wykonać badania wstępne, polegające na wypełnieniu kwestionariusza przez rodzica, który może wstępnie określić, czy dziecko znajduje się w grupie ryzyka autyzmu. Diagnosta może uzupełnić informacje o obserwację zachowania dziecka w kontakcie z matką, na podstawie nagranego materiału video w domu lub aranżując takie sytuacje w gabinecie.
Rodziców najczęściej niepokoi fakt braku mowy u dziecka, nie zwracają uwagi na inne ważne aspekty rozwoju jak np. kontakt wzrokowy, komunikacja, zabawa. Są dzieci, które późno zaczynają mówić, ale wspomagają się wtedy gestami, przynoszeniem różnych rzeczy. U dzieci autystycznych brak mowy nie jest wspomagany np. gestem. Takie dzieci najczęściej ciągną rodzica za rękę, stają przy półce, z której chcą coś wziąć. Rodzice domyślają się, o co dziecku chodzi.

Wiele objawów można zaobserwować, gdy dziecko pójdzie do przedszkola. Jeśli nie miało wcześniej zbyt wielu kontaktów z rówieśnikami, rodzicom mogło być trudno ocenić, czy dziecko potrafi zachować się w grupie, nawiązywać relacje z innymi dziećmi, uczestniczyć w zabawach grupowych.

Jak wygląda diagnostyka?

- Najpierw wykluczyć trzeba inne przyczyny zaburzeń, wykonać badanie słuchu, wzroku, neurologiczne EEG, w kierunku chorób metabolicznych. Jeśli nie da się zachowań wyjaśnić innymi zaburzeniami, można podejrzewać autyzm. Głównymi narzędziami badawczymi są wtedy wywiad i obserwacja. Wywiad z rodzicami, dotyczy przebiegu całego rozwoju dziecka ze szczególnym uwzględnieniem sfer kluczowych dla autyzmu. Po wywiadzie przeprowadza się obserwację zachowania dziecka w specjalnie do tego celu stworzonych warunkach. Informacje uzyskane tą droga mogą być uzupełniane materiałem video z domu, gdzie można zobaczyć, jak w warunkach naturalnych, na co dzień, maluch funkcjonuje, jak wygląda jego zabawa, komunikacja i relacje z najbliższymi mu osobami.
W Polsce nie ma niestety jednolitego narzędzia do badania dzieci. Każda placówka diagnostyczna ma swój własny wypracowany model diagnozy, to powoduje wiele błędów diagnostycznych. Na świecie stosowany jest ADOS -R - protokół obserwacyjny, w którym są ściśle określone warunki, w jakich należy dokonywać obserwacji dziecka, ma 4 moduły w zależności od wieku badanej osoby i ADI-R - czyli wystandaryzowany wywiad z rodzicami. Obecnie trwają prace nad wprowadzeniem obu tych narzędzi do użytku w Polsce, potrwa to około 2 lat. Wtedy diagnostyka będzie bardziej profesjonalna.

Jak wygląda terapia?

- Powinna być wieloaspektowa, czyli obejmować wszystkie zaburzone sfery funkcjonowania i długofalowa, dostosowana do specyficznych potrzeb autyzmu i danego dziecka. Wymaga podstawowej wiedzy z zakresu autyzmu i metod i technik terapeutycznych.

Jakie znaczenie ma dieta?

- W mleku i zbożach znajduje się białko. Kazeina w mleku krowim, a gluten w zbożach. To białka, które w zdrowym organizmie ulegają całkowitemu rozpadowi. Istnieje teoria sugerująca, że u dzieci autystycznych nie dochodzi do pełnego rozpadu tych białek. W związku z tym zwolennicy tej teorii zalecają stosowanie wobec dzieci z autyzmem diety bezkazeinowej i bezglutenowej. Wprowadzenie diety powinno być zawsze poprzedzone dokładną diagnostyką prowadzoną przez lekarza specjalistę zajmującego się leczeniem biomedycznym osób z autyzmem. Znamy przypadki, gdzie zastosowanie diety dało bardzo dobre rezultaty, wpłynęło na poprawę funkcjonowania dzieci, ale trzeba pamiętać, że dietą nie wyleczymy autyzmu.

s Czy osoby autystyczne są zawsze wybitnie uzdolnione?
- 75 proc. ma upośledzenie umysłowe, a tylko ułamek procenta ma wybitne uzdolnienia, najczęściej w jednej dziedzinie.

s Czy autyzm można wyleczyć?
- Nie można, ale można zrobić dużo, aby osoby autystyczne osiągnęły optymalny poziom funkcjonowania, który umożliwi im integrację ze społeczeństwem, i odpowiedniej do ich możliwości samodzielności w dorosłym życiu, aby czuły się spełnione i szczęśliwe.